Behoeft de familie Helmantel eigenlijk nog wel een nadere introductie?
Jij kunt wel denken dat de familie Helmantel wereldfaam geniet maar ook in Nederland zijn er genoeg mensen die ons niet of nauwelijks kennen. Daarbij is lang niet iedereen een kunst- of cultuurliefhebber natuurlijk. Maar we zijn bevoorrecht dat we op deze prachtige plek mogen wonen, werken en ook nog een museum hebben die voor het grote publiek toegankelijk is.
Henk: ‘Ik ben in 1967 beroepsmatig begonnen met schilderen en driekwart eeuw oud. Getrouwd met de iets jongere Babs die in Middelstum geboren is. Samen hebben we vier kinderen gekregen. We vullen elkaar goed aan. Babs is heel spontaan en ik ben wat rustiger. Dat leidt tot een mooie synergie. We hebben veel raakvlakken qua geloof, kunst en cultuur maar ook qua muzieksmaak.’
Babs: ‘Soms zeg ik wel eens gekscherend dat ik het niet ver geschopt heb in mijn leven. Want Westeremden ligt hemelsbreed maar vijf kilometer van Middelstum vandaan natuurlijk. En misschien is het ook nog wel leuk om te vermelden dat we volgend jaar ons vijftig jarig huwelijksjubileum mogen vieren. En dit jaar bestaat Museum Helmantel dus 35 jaar, een hele mooie mijlpaal!’
Nicht Ageeth schuift iets later aan. ‘Net als Henk heb ik mijn hele leven in Westeremden gewoond. Ik ben 50 jaar, getrouwd met Michel en samen hebben we twee kinderen. In 2002 ben ik met mijn zus Gerda begonnen met Zus Enzo Kunstgiclées. Sinds 2015 run ik de winkel en de webshop in mijn eentje in samenhang met Museum Helmantel.’
Henk, hoe voelt dat eigenlijk, 35 jaar Museum Helmantel?
Ik ben vooral heel blij dat het mij vanaf het begin gelukt is om de ‘kop boven water’ te houden, dat ik altijd van mijn schilderkunst heb kunnen leven. Ik ben van oorsprong een toegankelijk schilder en hoewel ik de schilderkunst in de loop der jaren steeds beter onder de knie gekregen heb, denk ik dat ook mijn beginwerken kwalitatief goed genoeg waren om mijn eigen broek op te kunnen houden.
Ik heb dit perceel met het toenmalige huis in 1969 gekocht. Eerst knapte ik het bestaande huis, gebouwd in 1914, op maar in 1974 volgde het besluit om het oude huis af te breken en om te starten met de reconstructie van ‘De Weem’. Een proces dat in fases zo’n tien jaar geduurd heeft. In 1985 vond hier de eerste expositie plaats. De jaren zijn voorbijgevlogen en we hebben hier vele bezoekers mogen begroeten.
Enig idee hoeveel schilderijen u in al die jaren geschilderd heeft?
Dat is nog niet zo’n eenvoudige vraag. Het exacte aantal weet ik niet maar het moeten er zeker meer dan duizend geweest zijn. Ik ben eigenlijk altijd wel fanatiek aan het schilderen en dat zes dagen in de week. ’s Morgens stap ik vaak om 06.45 uur uit bed om vervolgens eerst lekker rustig te ontbijten en een krantje te lezen. Vaak begin ik dan even na achten met schilderen tot een uur of 18.00 om vervolgens ’s avonds ook nog wel anderhalf uur mee te pikken.
Omdat ik in de loop der jaren ook veel schilderijen verkocht heb, ben ik de tel een beetje kwijtgeraakt. Maar elk jaar bewaar ik werken die ik kan gebruiken voor mijn exposities. Ik kijk terug op mooie tentoonstellingen in bijvoorbeeld de Martinikerk in Groningen maar ook in Duitsland en Praag. En ik verheug mij op de expositie in Assen in het najaar. Aan stoppen denk ik nog niet. Wel bekruipt mij af en toe de gedachte, mocht ik op mijn 80e nog net zo kunnen schilderen als nu dan mag ik mijn handen stijf dichtknijpen.
Maar de inspiratie is er nog steeds?
Gelukkig wel! Slechts een enkele keer heb ik zoiets van ‘wat moet ik nou weer schilderen?’. Ik heb al heel wat stillevens gemaakt van vruchten en allerlei voorwerpen maar word toch altijd wel weer geïnspireerd. Door siepels en citroenen op de markt in Loppersum bijvoorbeeld. En er worden bij ook wel dingen aangereikt. Dode vogels zoals een raaf en zelfs een ijsvogel. Daar kwam de koster van de kerk mee aanzetten.
Ooit is mij eens een doodgeschoten vogel aangeleverd. Die heb ik wel nageschilderd maar dat gaf toch geen geweldig gevoel. Naast allerlei voorwerpen schilder ik ook regelmatig een kerk- of kloosterinterieur. Ik ga er zelf heen om er ter plekke een (detail)tekening te maken die ik dan later uitwerk. Die tekening is zo gedetailleerd dat ik hem in één geval na meer dan tien jaar nog goed na kon schilderen.
Zijn de 66 tentoongestelde werken voor 35 jaar Museum Helmantel ook uw favoriete schilderijen?
Het is een mix van oude en nieuwe werken waarbij we zorg dragen voor de nodige variatie. Bekende schilderijen zoals het stilleven ‘Egeltje’, ‘Nieuw Leven’ of ‘Arjan’s eerste slofjes’ mogen zeker niet ontbreken, daar komen sommige mensen speciaal voor langs. Van elk jaar bewaar ik de mooiste werken die geschikt zijn voor exposities. En er hangen ook vier nieuwe werken. Voor elk wat wils dus!
Babs, eigenlijk bent u een beetje ‘het gezicht’ van Museum Helmantel toch?
Henk is het gezicht van het museum hoor, beschouw mij maar als zijn ogen en oren, haha. Of als zijn rechterhand en gastvrouw wanneer het gaat om lezingen organiseren, rondleidingen verzorgen en allerlei PR-werkzaamheden. Met een onderwijzersachtergrond ben ik gewend om voor groepen mensen te spreken en dat komt goed van pas. Daarbij regel ik ook de administratie en beheer zijn agenda. Daarbij ben ik Henk zijn privéchauffeur alhoewel hij ook vaak gebruik maakt van het openbaar vervoer.
Ooit gedacht dat Henk wereldberoemd zou worden?
Dat vind ik wel een betrekkelijke uitspraak hoor. In de kunstgeschiedenis is Henk geen trendsetter. Hij doet dingen die al eeuwen gedaan zijn. Wel met een bepaald accent dat sommige mensen heel erg aanspreekt. Als je bijvoorbeeld met een microfoon door München zou trekken met de vraag of ze Henk Helmantel kennen dan mag je blij zijn als iemand bevestigend antwoord. Die kans is in Noord-Duitsland veel groter.
Maar zijn tweede expositie in Taiwan twee jaar geleden trok bijvoorbeeld 180.000 bezoekers. Dat zijn duizelingwekkende aantallen toch? En ook zijn expositie in Museum Het Rembrandthuis trok 40.000 liefhebbers.
Hoeveel bezoekers ‘All over the World’ heeft u in die 35 jaar mogen begroeten?
Dat moeten zeker 300.000 geweest zijn, ‘dat vind ik hail wat!’. In het drukste jaar kwamen 15.000 bezoekers langs en stond het dorp regelmatig vol met auto’s. Dan werd er in Westeremden gezegd dat Henk de ijsbaan maar moest inzetten om al die mensen te kunnen bergen.
De aantallen hebben ook met de publiciteit te maken. Toen enige schilderijen van hem gestolen werden, merkte je dat direct aan de drukte. En toen de toenmalige directeur van het Groninger Museum, Kees van Twist, aangaf het werk van Henk niet heel bijzonder te vinden, wilden velen dit wel eens met eigen ogen zien. En zo kun je zien dat negatieve publiciteit ook publiciteit is.
Wat denkt u, zou Museum Helmantel dit jaar nog weer groepen bezoekers mogen ontvangen?
Die kans achten we heel klein. De meeste groepen mensen komen in het voorjaar en vaak volgt er in september een tweede hoos maar of hem dat dit jaar ook wordt? Ook rondleidingen worden niet gegeven. Maar we somberen niet te veel hoor. Het coronagebeuren biedt ook kansen. Veel vakantiegangers vieren hun vakantie in eigen land en we hebben al de nodige toeristen mogen begroeten die Groningen voor het eerst aandoen. Daarbij staat Groningen bekend als kerkenprovincie bij uitstek en daar profiteren wij van mee.
Ageeth, jij bent vast blij met je hele mooie nieuwe verkooppunt?
Absoluut! De familie Helmantel heeft namelijk vorig jaar het huis aan de Melkvaaller 2A gekocht en deze gebruik ik nu voor het tweede jaar als verkooppunt voor hun museum. Wanneer de bezoekers De Weem verlaten dan kunnen ze zo doorlopen naar de winkel.
Maar je hebt ook nog een ruimte in Loppersum toch?
Dat klopt en die is het hele jaar door op afspraak open. Die ruimte gebruik ik meer voor de giclées van andere schilders. De locatie in Westeremden richt zich toch hoofdzakelijk op het werk van oom Henk.
Wat kunnen mensen zoal bij je kopen?
Ik kan een heel breed aanbod presenteren. Met naast een uitgebreide collectie giclées ook de nodige kaarten, boeken en kalenders. Naast de werken van Helmantel is er ook volop aandacht voor andere, regionaal bekende schilders als Rein Pol en Theo Onnes. Maar ook voor Groninger streekproducten en glaskunst kun je prima bij ons terecht. De giclées zijn in verschillende formaten en lijsten te koop. Je kunt zo zelf de mooiste combinatie bij elkaar zoeken.
Online bestellen kan het hele jaar toch?
Dat klopt en daar wordt gretig gebruik van gemaakt. Wekelijks verzend ik wel pakketten door heel Nederland en soms zelfs naar het buitenland. Dit is een mooie invulling voor de rest van de dagen want we zijn nu tot en met oktober elke donderdag-, vrijdag- en zaterdagmiddag vanaf 13.00 uur geopend.
Willen jullie verder nog iets kwijt?
Gaandeweg het interview vinden tal van anekdotes hun weg waarbij het Koninklijk huis een belangrijke rol vervult. Zo mocht Helmantel het inhuldigingsschilderij maken waarbij Beatrix in de Nieuwe Kerk van Amsterdam tot koningin werd gekroond. Het schilderij heeft een afmeting van 132 bij 100 cm en is in particulier bezit.
Koningin Beatrix heeft aan een klein gezelschap, waaronder Helmantel, wel eens een rondleiding in haar paleis gegeven en ze heeft ook een bezoek aan Museum Helmantel gebracht. Ook de hele hofhouding is wel eens langs geweest. Ageeth baalt nog steeds dat ze toen niet in de winkel was.
In dit interview heeft ze echter wel het laatste woord: ‘Neem gerust uw familie of vrienden mee hier naar toe. Met een bezoek aan Museum Helmantel en Zus Enzo, met tussendoor een kopje thee of koffie in de mooie tuin met wat lekkers, daarna een bezoek aan de naastgelegen middeleeuwse Andreaskerk en een mooie dorpswandeling heb je een heel gevarieerd programma voor een middagje uit in Westeremden!’