Petra, kun je jezelf in het kort even voorstellen?
Ik ben Petra Spa, wederhelft van Edwin, 40 jaar en trotse moeder van drie kinderen: Zonne (14 jaar), Noah (11) en Jente (8). Geboren en getogen in Leek en op mijn 18e naar Groningen verhuisd maar dat was mij veel te druk, ik ben niet zo’n stadsmens. En dus verhuisde ik op mijn 19e naar Lellens om samen te gaan wonen met Edwin, dat beviel veel beter.
We huurden daar een klein en knus arbeidershuisje. Om onze steeds groter wordende ‘veestapel’ te kunnen bergen gingen we op zoek naar een plek met veel ruimte om het huis. In 2006 stuitten we op deze woning in Uithuizermeeden. Toen een bouwval waar enorm veel aan moest gebeuren. Maar wel een geweldig plekje waar we heel graag heen wilden. We brachten met nog dertien andere gegadigden een bod uit waardoor we uiteindelijk eigenaar werden van dit pand. We hebben het in de loop der jaren behoorlijk opgeknapt maar er moet nog wel het een en ander aan gebeuren.
Ergens ben je vanuit het niets varkenboerin geworden?
Dat klopt want ik was tot voor enige jaren namelijk peuterjuf. Naast een grote affiniteit voor dieren, heb ik dit ook met kleine kinderen. Ergens heeft onze oudste dochter ons op het ondernemerspad gebracht. Toen we eens aan onze maaltijd begonnen vroeg Zonne namelijk wat voor een leven het varken gehad zou hebben waar we net van zouden gaan eten. Op die vraag moesten we het antwoord schuldig blijven.
Maar deze vraag zette ons wel aan het denken. Toen we bij biologische boeren in de omgeving gingen kijken, viel ons de leefomstandigheden van de varkens tegen. Voor ons een reden om zelf vier kleine biggetjes te gaan houden en groot te brengen. Dan wisten we letterlijk en figuurlijk wat voor vlees we in de kuip hadden en konden we onze kinderen vlees voorschotelen van beesten die een goed leven hadden gehad.
Wat begon met vier varkens is uitgegroeid tot het huidige Waddenvarkensbedrijf van 100 varkens met ouderwets lekker scharrelvlees. Op deze locatie in Uithuizermeeden houden we zo’n 40 varkens, in Meerstad vlakbij Harkstede en Groningen hebben we nog ongeveer 60 varkens rondlopen. Daar gaan we twee keer per week heen om het voer bij te vullen. Deze varkens krijgen namelijk te eten dmv voersilo’s waardoor de voerbakken automatisch bijgevuld worden.
Op een brak stuk grond in de Oosterpoort lopen ook nog eens vier varkens van ons rond. Deze krijgen, naast de nodige brokken, ook veel biologisch afval aangeleverd door ‘stadsboeren’. Dit zijn buurtgenoten die graag een oogje in het zeil houden en op wiens verzoek de varkens geplaatst zijn.
De eerste jaren waren niet de gemakkelijkste?
Nee, het heeft ongeveer drie jaar geduurd voordat we het echt druk kregen. In het begin hadden we ook allebei nog een baan. Edwin werkte bij Houthandel Jongeneel in Groningen en ik werkte in deeltijd zo’n twintig uur per week als ‘peuterjuf’ in de kinderopvang. Het was flink aanpoten met een eigen bedrijf die nog vorm moest krijgen (het was voor ons bijvoorbeeld ook pionieren hoe we de varkens het beste groot konden brengen en met welk voer en hoeveel), een eigen baan en ook nog eens een gezin met jonge kinderen. Werkweken van meer dan 100 uur waren eerder regel dan uitzondering.
Terugkijkend denk je wel eens, hoe hebben we toen alle ballen in de lucht gehouden? We zijn in de recessie begonnen waardoor we wegens verslechterende economische (bedrijfs)omstandigheden vrijwillig ontslag konden nemen met een vertrekpremie en een WW-uitkering als welkome aanvulling op ons eigen inkomen. We moesten natuurlijk het nodige verbouwen om de varkens te kunnen houden, er moest veel voer komen en er waren de nodige investeringen. Door middel van crowdfunding zijn we aan dit investeringsgeld gekomen. Mensen uit onze directe omgeving die bijvoorbeeld €100,- ingelegd hadden, kregen hier enige maanden later een vleespakket ter waarde van €110,- voor terug. Zo zijn we vijf jaar geleden begonnen….
Varkens zijn prachtige en intelligente beesten?
We zijn met het houden van varkens begonnen omdat een kwalitatief goed en eerlijk stukje varkensvlees naar onze mening moeilijk te vinden is. De varkens die wij tegenkwamen, zaten in hokken met van die betonnen vloeren. Ze kwamen zelden of nooit buiten. Bij ons kunnen ze lekker wroeten in de modder. Of languit badderen in een modderplas. Dat vinden ze heerlijk en wij hebben hier de ruimte voor.
Varkens zijn inderdaad intelligente beesten. Gaandeweg leer je ze steeds beter kennen en waarderen. Andersom is het net zo. Doordat ze je kennen, vertrouwen ze je ook. Toen ik eens aan iemand vroeg of hij de varkens uit een bepaald hok naar buiten wilde laten, kwam deze persoon even later terug met de mededeling dat ze niet naar buiten wilden. Toen ik ze even later riep, kwamen ze er direct aan. Ik vond het al zo vreemd dat ze niet naar buiten wilden want varkens die te lang binnen zitten, kunnen hier depressief van worden.
Daaruit blijkt dat ze je herkennen en vertrouwen. Toen we eens een nieuwe zeug aankochten, duurde dit proces echt wel een tijdje. Daarbij vind ik varkens heel leuk om naar te kijken. Het zijn doorgaans heel vrolijke beesten.
Is het slachten het moeilijkste gedeelte van jullie werk?
Vooral in het begin vonden we dit echt een drama, we huilden tranen met tuiten. Ik ben hierdoor zelfs nog een tijdje vegetariër geweest. Dit is dus een proces geweest waar we echt aan moesten wennen. Edwin heeft er nu iets minder moeite mee. Hij brengt de varkens vaak per twee weg naar de slacht (de varkens zijn dan ongeveer één a anderhalf jaar oud), het uitsnijden en het verpakken van het varkensvlees doen we vaak wel met zijn tweeën. In het begin was dat ook vreselijk wennen want welk vlees is nu bijvoorbeeld ham en welk vlees kun je gebruiken voor een karbonade?
Gaandeweg hebben we ook dit geleerd en onder de knie gekregen. Al het materiaal van het geslachte varken wordt (her)gebruikt of verkocht, inclusief het karkas. Naast varkensvlees, verkopen we ook koeien-, kippen- en lamsvlees. Edwin slacht de kippen zelf, het koeien- en lamsvlees is afkomstig van boeren uit de buurt waardoor we de herkomst weten. Ook van deze beesten weten we dus dat ze een goed leven hebben gehad. Dat maakt het allemaal wat draaglijker maar je hebt inderdaad te maken met een soort van conflictsituatie waarbij het gevoel en het verstand soms botsen.
Veel vlees wordt via internet verkocht?
Via onze website kunnen inderdaad vleespakketten besteld worden. De bestellingaanvragen wisselen sterk maar in het najaar nemen ze vaak toe. Het is dan net alsof de mensen richting de winterperiode beginnen te hamsteren. Misschien is dit wel een ideale periode om de vriezer vol te krijgen. Overigens verkopen we ook veel vlees op markten en we hebben een winkel aan huis waar mensen vlees kunnen kopen. Maar ook andere biologische producten hoor, zoals wijn en diverse soorten sap.
Topkops werken graag met jullie vlees?
Wanneer ‘sterrenkok’ Steven Klein Nijenhuis van ‘Onder de Linden’ uit Aduard varkensvlees voor zijn gerechten gebruikt dan komt dit vlees inderdaad bij ons vandaan. Steven kookt ook altijd één keer per jaar bij ons, tijdens de open dagen. Dan is het hier altijd gezellig druk. Maar er zijn meerdere eetgelegenheden die hun vlees bij ons vandaan halen zoals de Groninger Bistro Basta en ‘t Schathoes Menkemaborg in Uithuizen.
Jullie staan ook op de markt in Groningen?
We zijn sowieso elke dinsdag en vrijdag op de Vismarkt in Groningen te vinden met onze kraam. Daar hebben we in de loop der jaren een vaste klantenkring opgebouwd. Maar we staan vaker op markten. De streekproductenmarkt op Ewsum in Middelstum was de eerste markt waar we onze vleeswaren aan de man brachten en we komen hier elk jaar graag weer terug.
Maar ook zijn we te vinden tijdens kerstmarkten in Groningen (Winterwelvaart) en Bourtange. Maar ook op markten in de omgeving van Uithuizermeeden proberen we te staan, wanneer de planning het toelaat. Heel leuk om te doen!
Wat zijn de hoogte- en dieptepunten van Waddenvarkens tot dusver ?
Ik kan gelukkig heel veel hoogtepunten opsommen. Zo zijn we door dierenwelzijnsorganisatie Varkens in nood uitgeroepen tot vijfsterrenboer. Om hiervoor in aanmerking te komen, moesten we aan een waslijst met criteria voldoen. Vertegenwoordigers van Stichting Wakker Dier benaderen ons op de markt in Groningen aanvankelijk kritisch maar zijn inmiddels om en hebben dit middels een positief artikel kenbaar gemaakt. Dit zijn toch mooie ontwikkelingen. Hetzelfde geldt voor de ontwikkeling van ons bedrijf, we krijgen het steeds drukker.
Bij dieptepunten moet je denken aan negatieve reacties die we een enkele keer via Facebook ontvangen. Jammer dat mensen dat op deze manier doen en ons niet rechtstreeks benaderen want dan kun je uitleggen waar je mee bezig bent en ze ook persoonlijk uitnodigen om een kijkje bij ons te nemen.
Een ander dieptepunt was het noodgedwongen moeten laten slachten van een fokzeug van negen jaar oud waar we erg aan gehecht waren. Na een moeilijke bevalling heeft ze haar biggetjes nog wel groot gebracht maar daarna was het afgelopen. Dit was voor ons een moeilijk afscheid.
Heb je nog leuke anekdotes?
We hebben onze eerste vier biggetjes met de auto opgehaald uit Overijssel. We hadden zo’n hondenbench meegenomen, daar zouden we vast wel in kunnen. En dat hebben we geweten. De beesten sjeikten en poepten de hele achterbank onder, wat een stank zeg. Dit nooit meer, zeiden we. Maar toen ik Groningen op de markt stond, ging de telefoon. Er was op de een of andere manier een hond in het varkensverblijf in de Oosterpoort binnengedrongen en hierdoor waren twee varkens ontsnapt.
Deze liepen reeds richting het Winschoterdiep. Ik er dus met mijn auto heen. Toen ik er aan kwam, was de politie ook al gearriveerd. Wat een toestanden inderdaad. ‘En nu?’, dacht ik. Ik heb ze maar achterin mijn auto gestopt en ben heel voorzichtig teruggereden. Opnieuw poepten en plasten ze alles onder, van dat nooit meer is het dus niet van gekomen….
Uithuizermeeden is voor jou ‘the place to be’?
Dat klopt inderdaad, en dan vooral deze prachtige plek. Doordat we buitenaf wonen en onze kinderen in Groningen op school zitten, is het contact met de Meisters wat minder. Door een tijdje mee te draaien met ‘Blik op Uithuizermeeden’, een organisatie die tal van leuke activiteiten organiseert in Uithuizermeeden, heb ik wel meer mensen leren kennen maar door tijdgebrek ben ik met deze activiteiten gestopt.
Nog tijd voor hobby’s?
Dat probeer ik wel. We hebben onlangs een paard gekocht, daardoor heb ik het paardrijden weer opgepakt. We zijn bezig met de bouw van een nieuwe schuur als onderkomen voor ons paard maar tot die verblijft hij nog op een boerderij in de buurt. Verder mag ik graag haken, breien en lezen. Voor dat laatste ben ik vaak te moe, ik val dan ook met regelmaat in slaap onder het lezen…
Waar staat Waddenvarkens over 10 jaar?
We zijn eigenlijk zo druk bezig in het heden dat ik daar eigenlijk niet over nadenk. Die vraag zou je misschien beter aan Edwin kunnen stellen, die denkt hier vaker over na. Voorlopig gaan we lekker op de ingeslagen wegen door. Wel hoop ik tegen die tijd nog meer zelfvoorzienend te kunnen zijn met een eigen moestuin en een (melk)geit. Ik zit wat dat betreft vol met ideeën. Zo zie ik mijzelf ook wel met een ezeltje door het dorp rijden om onze waren aan de man te brengen….
Wil je verder nog iets kwijt?
Mocht je meer over ons willen weten, neem dan gerust eens een kijkje op www.waddenvarkens.nl. En uiteraard is iedereen welkom om eens een kijkje bij ons te nemen. De winkel is op maandag van 14.00 tot 18.00 uur en op vrijdag en zaterdag van 10.00 tot 18.00 uur open. Dat zijn ideale momenten om met eigen ogen te zien wat voor een vrij leven onze varkens hier hebben….