Ik werk alweer 3,5 jaar met gedrevenheid aan onderwerpen als huiselijk geweld, eergerelateerd geweld, kindermishandeling en (ex-partner) stalking. Geweld achter de voordeur is in ons land by far het meest voorkomende geweld. Triest, maar waar! Ik wil het daarom graag hebben over deze pittige onderwerpen, die kunnen leiden tot de moord op een vrouw (femicide). Alles behalve een vrolijk onderwerp. Wel zeer actueel en belangrijk!
Als je dit verhaal leest, kan je ervaringsdeskundige, slachtoffer of getuige zijn. Mogelijk zijn deze onderwerpen een ver van je bed-show. Toch denk ik dat dit stuk voor een ieder interessant en nuttig kan zijn.
In ons land kwamen de afgelopen weken diverse vrouwen om het leven door partnergeweld. Onlangs nog in Tynaarlo. In onze provincie hebben we dit jaar gelukkig geen casus van femicide gehad. Heb zeker niet de illusie dat we in onze provincie Groningen dit gruwelijke misdrijf volledig kunnen uitbannen. Wel ben ik blij met dit gegeven! We kunnen als politie geen moment achterover leunen. Denk wel dat we femicide uitzonderlijk kunnen maken.
Gevaarlijk moment
In de praktijk zie ik dat slachtoffers vaak de beslissing om uit een gewelddadige relatie te stappen pas nemen als het geweld al uit de hand is gelopen. Er komt hoe dan ook een moment dat een slachtoffer zegt: ‘Tot zover en niet verder!’ Juist dat moment, het verbreken van de relatie, is voor een slachtoffer een gevaarlijk moment. Het risico op zwaar geweld of zelfs moord is dan namelijk het grootst! Je partner raakt je kwijt, verliest zijn controle en kan gaan denken: ‘Ik niet, niemand niet!’
Het beëindigen van een gewelddadige relatie is vaak complex. Dan helpt het niet als, goed bedoeld, tegen een slachtoffer wordt gezegd: ‘Ga toch bij hem weg. Je kunt veel beter krijgen’. De praktijk is weerbarstiger. Angst, schaamte, financiële afhankelijkheid of de dreiging dat de partner de kinderen of huisdieren iets zal aandoen, zijn de vaak gehoorde redenen om niet weg te gaan bij een gewelddadige partner. Uit zo’n relatie stappen, is dus een complexe en onveilige stap. Hoe kan je als slachtoffer om hulp vragen zonder dat je partner dat ontdekt? Wat is een goed moment om écht weg te gaan? Ik probeer op deze moeilijke vragen antwoord te geven.
Levensbedreigend
Beland je in een situatie die levensbedreigend is? Bel dan direct naar 112! Denk hierbij ook aan het downloaden van de 112-app. Of, als het kan, roep in de buurt om hulp. Als je in in een gewelddadige relatie zit, neem dan iemand (vriendin, huisarts of buurvrouw) in vertrouwen. Je kan ook anoniem contact zoeken met Filomena of Veilig Thuis. Doe dit alleen als je dat onopvallend kan doen. In veel gevallen is er namelijk sprake van controle door de partner. Mogelijk wil hij altijd meegaan naar afspraken.
Dus, heb je vluchtplannen? Deel dat met zo min mogelijk mensen om het risico op uitlekken te verkleinen. In gewelddadige relaties worden telefoons vaak gecontroleerd. Wis daarom locaties en digitale sporen zorgvuldig. Als je wilt vertrekken, kan er 24 uur per dag contact worden opgenomen met Veilig Thuis. In Groningen hebben we sinds november 2024 ook het steunpunt Filomena. Daar kan je ook op gezette tijden terecht! Vanzelfsprekend kan je ook naar de politie stappen en mogelijk aangifte doen en hulp krijgen bij een vluchtplan.
Veilig Thuis is een partnerorganisatie die bijvoorbeeld kan helpen bij het maken van een vluchtplan. Daarin wordt besproken of je tijdelijk bij bekenden gaat verblijven of dat je opgevangen wordt in een speciale opvanglocatie (vrouwenopvang). In dat geval is het belangrijk dat je belangrijke papieren, kleding, telefoonnummers en spullen voor eventuele kinderen op een geheime plek klaar hebt liggen. Het vertrek moet zorgvuldig en onopvallend verlopen. De controlerende en dwingende partner mag geen argwaan krijgen!
Bewijs verzamelen
Als je aangifte wil doen, kan en mag dat altijd. Bewijs in jouw zaak is dan heel belangrijk. Denk bijvoorbeeld aan appjes, mails, geluidsopnames, getuigenverklaringen, foto’s van verwondingen, medische verslagen of dagboeknotities. Ik benadruk dit, omdat huiselijk geweld of ex-partner stalking moeilijk bewijsbare zaken zijn. Opnames maken met de telefoon helpt, ook als er alleen sprake is van psychisch geweld. Dit feit wordt namelijk op termijn strafbaar.
Een mooie innovatie is, wat dat betreft, de app EviSafe. Hiermee kan je als slachtoffer geluidsopnames maken met een codewoord, bewijs verzamelen via foto’s, video’s en notities en tegelijkertijd iemand alarmeren. Alles gebeurt veilig, discreet en automatisch, zodat je niet hoeft te kiezen tussen vluchten of vastleggen.
Qua veiligheid en voor meer bewijsvoering is EviSafe een mooie ontwikkeling die er nog maar net is! Zonder deze app kan het een risico zijn om dingen op te slaan en te bewaren, zeker als je partner alles wat je doet controleert. Het bewijs goed verstoppen voor je partner is echt belangrijk! Ten slotte is het verstandig om de 112-app op je telefoon te downloaden.
‘Geen geld nodig’
Vrouwen die weggegaan zijn bij hun partner, verlaten soms hun huis zonder geld mee te nemen. Een slachtoffer die geïsoleerd en gecontroleerd wordt, beschikt dikwijls niet over een bankrekening en/of pasje. Ook heeft ze mede daarom geen werk en inkomen. Het ontbreken van financiële middelen hoeft echter geen reden te zijn om niet te vluchten! Er zijn regelingen voor uitkeringen, huisvesting en begeleiding.
Het vertrek is het belangrijkste, van daaruit worden de belangrijkste dingen geregeld. Omdat huiselijk geweld het meest voorkomende geweld is in onze samenleving en kan eindigen in femicide, vind ik het belangrijk de zogenoemde rode vlaggen binnen liefdesrelaties te delen. Hoe meer rode vlaggen, des te groter is het risico op femicide!
Rode vlaggen
- Je partner heeft een verleden met geweld;
- Veel aandacht krijgen en de relatie gaat extreem snel;
- Overladen worden met cadeautjes;
- Geïsoleerd worden van andere mensen;
- Weggehouden worden bij vrienden/familie;
- Je wordt in de relatie gedwongen dingen te doen;
- Wapenbezit bij de partner;
- Controlerend gedrag door de partner: telefoon/mail/afspraken;
- Gaslighting: je krijgt in alles de schuld;
- Er is sprake van zowel fysiek als seksueel geweld;
- Stalking na het beëindigen van de relatie;
- Geweld tijdens de zwangerschap;
- Grote angst voor geweld door je partner;
- Vaak vergeten: poging verwurging/verstikking;
- En beëindigen van de relatie.
Ik besef goed dat de inhoud van deze column pittig en confronterend kan zijn. Ik hoop vooral dat slachtoffers met deze inhoud weten wat ze kunnen doen en wat rode vlaggen zijn. Dat hun veiligheid altijd voorop moet staan. Het weggaan bij de partner is complex en moeilijk te overzien. Als een slachtoffer deze ingrijpende verandering in stapjes kan benaderen en de beschikbare hulp inschakelt, zal het uiteindelijk lukken. Dat is mijn stellige overtuiging!
Telefoonnummers
- Politie: 0900-8844 / 112
- Veilig Thuis Groningen (24/7): 0800-2000
- Filomena Groningen: 088-0663680, maandag en donderdag, tussen 9.00 en 17.00 uur.
Paul Heidanus
(Operationeel expert huiselijk geweld / (ex-partner) stalking, politie Groningen)