Het wordt een bijzondere 5 mei dit jaar, we vieren dan namelijk de bevrijding van Nederland 80 jaar geleden en dat we sindsdien in vrijheid leven. Het is een periode van gedenken en vieren die aanbreekt. Want voor er vrijheid was, vielen er zoveel onnodige slachtoffers. Ik ben zelf altijd wel geïnteresseerd geweest in deze periode in onze Nederlandse geschiedenis. Niet zozeer om de feiten, maar meer om de verhalen van de mensen die in deze periode leefden, die het bewust hebben meegemaakt.
En daar zijn veel boeken over geschreven, films en series over gemaakt. Wie kent ze niet: Zwartboek, De Tweeling, Haar naam was Sarah, de Joodse Raad en Riphagen. Een film die ook altijd weer veel indruk op me maakt is “The boy in striped pyama”, een verhaal over vriendschap door de oorlog heen.
Vele Nederlanders hebben ook de musical “Soldaat van Oranje” gezien, duizenden uitverkochte voorstellingen. Onlangs zag ik op een Belgische zender de serie de “Tatoeëerder van Auschwitz”. Het boek vond ik al indrukwekkend, maar met de beelden erbij kwam het wel erg binnen. Het is een verhaal over overleven in een kamp, ook door soms te heulen met de vijand. Maar het is ook een verhaal over vriendschap, beschermen en liefde.
Een verhaal dus met twee kanten. Maar heeft niet ieder verhaal dat, net zoals ieder mens? Met het oog op de Tweede Wereldoorlog wordt vaak gesproken over goed en fout. Deze woorden worden gebruikt om een makkelijk onderscheid aan te brengen tussen diegenen die zich in de jaren 1940-1945 verzetten tegen de Duitse bezetter, en diegenen die met de Duitse bezetter samenwerkten.
De woorden goed en fout zijn zwart-wit, een grotere tegenstelling is er niet. Maar toch zijn dingen nooit zwart-wit. Veel is grijs gebied. Jouw standpunt, jouw menig of idee komt ergens vandaan, uit je eigen perspectief. En dat is heel verschillend. Welke waarden en normen heb je meegekregen in je opvoeding, heb je een leven waarin alles makkelijk naar je toekomt of heb je overal voor moeten strijden?
Is je karakter gericht op een ander, of denk je alleen aan eigen belang? Ben je iemand die direct op de barricaden staat bij onrecht, of maakt onrecht je juist angstig en daarmee beïnvloedbaar. Welke keuzes maak jij als het erop aan komt? Je kunt voor jezelf nu denken dat je daar een beeld van hebt, maar ik denk niet dat het zo werkt. Je hebt immers nog nooit in precies diezelfde situatie gezeten…..
Er is veel onrust in de wereld; Israel en Gaza, Jemen, Syrië, Oekraïne en Rusland. De oorlog tussen beide laatste landen heeft oorlog dichter bij ons gebracht. En wat kun je dan dankbaar zijn dat jij in de avond weer veilig in je eigen bed rustig de nacht door kan brengen. Oorlog geeft altijd verdeeldheid in een land.
Er zijn mannen in Oekraïne gebleven om letterlijk te vechten voor hun land. Vrouwen die bleven omdat ze zich niet weg lieten jagen. En er zijn mensen gevlucht, mannen, vrouwen en gezinnen. Gevlucht uit de oorlog op zoek naar vrede en vrijheid voor zichzelf en hun kinderen. Van beide zijn we geneigd van alles te vinden.
Maar wat zou jij doen als Poetin hier morgen bij Nieuweschans de kanonnen op ons afvuurt. Is jouw beslissing dan nog zo makkelijk? Voor de strijders hebben we respect, maar voor de gevluchten? Zijn ze laf? Volg je je hart, of red je je huid? En als er daar ooit weer vrede komt: gaan ze dan weer terug naar hun land waar alles verwoest is? Of zijn ze juist nodig om het land weer op te bouwen?
En hoe zijn de verhoudingen dan: spuugt de vechter op de gevluchte omdat ze het land in de steek lieten? Verwijten, ruzie, trauma’s, hoe bouw je dan weer een land op? Het kan, dat heeft ons land laten zien na de bevrijding. Maar ook hier ging dat niet zonder slag of stoot. En nog steeds zijn er mensen die lijden onder de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog. Niet omdat ze de oorlog zelf mee hebben meegemaakt, maar omdat het verweven zit in generaties.
Vrijheid, maar nog niet vrij zijn van oorlog. Vrijheid is meer dan alleen de afwezigheid van oorlog. Vrijheid is ook de vrijheid om verder te kijken dan goed of fout….
Carin de Wind-Tammens