Erik, kun je jezelf in het kort even voorstellen?
Mijn naam weet je en ik woon inmiddels al weer ruim dertig jaar in Warffum. Mijn roots liggen echter in Zuid-Holland en Zeeland. In 1985 zijn mijn vrouw en ik naar de stad Groningen verhuisd. Waar de meeste mensen vanuit de stad naar het zuiden fietsten richting de bossen, koos ik steevast de noordelijke fietsroutes richting de Waddenkust. Zo raar was het dus niet dat we in 1991 naar Warffum zijn verhuisd.
Ik ben 63 jaar en docent Duits op de Rudolph Pabus Cleveringa Lyceum in Appingedam waar ik Duits doceer aan HAVO en VWO-leerlingen. Ik ben ook bevoegd om les te geven in het vak Nederlands en door mijn vroegere studie zou ik ook geschiedenislessen kunnen geven. Ik beperk mij echter tot het Duits. Over mijn schrijversactiviteiten hebben we het later nog wel. En jij komt hier voor informatie over twee bijzondere eilanden heb ik begrepen?!
Rottumeroog en Rottumerplaat zijn bijzondere stukjes Nederland?
Absoluut! Het gaat om twee Groninger eilanden gelegen in het oostelijk Waddengebied. De provincie Friesland is gezegend met enige Waddeneilanden die tevens als toeristische trekpleister dienen, wij komen er wat bekaaider vanaf. Toch kent vooral Rottumeroog al een lange geschiedenis die teruggaat tot de Middeleeuwen. Het klooster van Rottum was toen voor 2/3 gedeelte eigenaar, het overige gedeelte behoorde toe aan het klooster in Kloosterburen.
Later heeft een Ierse graaf nog de scepter over de eilanden gezwaaid en daarna kwam het toezicht bij de provincie Groningen te liggen die vervolgens eilandvoogden benoemde. De naamgeving is door het kloosterverhaal deels verklaard en zoals je misschien wel weet staat oog voor land omringd door water, een eiland dus. Rottumerplaat kent nog niet zo’n lange geschiedenis. Eerst was het een zandplaat maar halverwege de vorige eeuw werd deze plek steeds belangrijker voor de kustbescherming. Rijkswaterstaat plantte er bijvoorbeeld helmgras aan en er werden duinen gecreëerd.
Aan beide eilanden wordt nog steeds de nodige zorg en aandacht besteed?
Dat klopt, en dat terwijl beide eilanden eigenlijk vaak werden opgegeven. Misschien zegt de term “wandelend eiland” je iets, het verschijnsel dat de Waddeneilanden stukje bij beetje richting het oosten verschuiven. Door het onderhoud te staken en de eilanden aan de dynamiek van de natuur over te dragen, lag het in de lijn der verwachting dat ze op den duur in de Eems zouden verdwijnen.
Tegen dat idee kwam in 1991 vooral de laatste eilandvoogd Hendrik Toxopeus in verzet. Hij eiste dat beide eilanden in stand zouden worden gehouden en heeft Rottumeroog zelfs nog een tijdje ‘bezet’. Het doel was om de eilanden actief te behouden. Eerst kwam er een soort compromis, maar later heeft de natuur het voor het zeggen gekregen op de Rottums. De natuur toonde haar onvoorspelbaarheid, want inmiddels “wandelt” Rottumeroog niet meer richting Eems maar in zuidoostelijke richting. Daardoor is de kans op een snelle verdwijning aanzienlijk afgenomen.
En dat is hard nodig (want belangrijk voor onze kustbescherming)?
De rol als kustbescherming is natuurlijk in de loop der jaren steeds kleiner geworden door de inzet van tal van andere waterbeschermingstechnieken. Maar als natuur- en stiltegebied voor bijvoorbeeld trekvogels en zeehonden zijn de eilanden wel heel belangrijk. Dit levert unieke landschappen en broedgebieden op. Regelmatig bivakkeren vogelwachters op de eilanden voor tellingen en voor onderzoek.
Wat kun je over de Stichting Vrienden van Rottumeroog en Rottumerplaat vertellen?
Deze stichting is in 1991, kort na de eilandbezetting van Toxopeus, opgericht. We bestaan dus deze maand 30 jaar. We hebben tegenwoordig een goede verstandhouding met Rijkswaterstaat en Staatsbosbeheer en kunnen heel veel vertellen over de natuur- en cultuurhistorische geschiedenis van de Rottums en het oostelijk Waddengebied.
Aan onze Stichting zijn inmiddels ruim 400 donateurs verbonden, afkomstig uit heel Nederland. Zij ontvangen twee keer per jaar het donateursblad De Kaap en af en toe een digitale nieuwsbrief. Jaarlijks hebben we een donateursdag in het Zielhoes in Noordpolderzijl. Doorgaans trekt zo’n dag, met muziek en lezingen, een kleine honderd bezoekers. En we organiseren werkdagen en zelfs werkweken waarbij we vanuit Lauwersoog of de Eemshaven naar een eiland varen. In nauwe samenwerking met Rijkswaterstaat en SBB worden onderhoudsklussen en opruimwerkzaamheden uitgevoerd.
Hoe ben je hier zelf bij betrokken geraakt?
Ik ben in 2016 secretaris geworden van deze Stichting en dat terwijl ik voor die tijd zelfs niet eens lid was. Ik ben met de stichting in aanraking gekomen toen ik bezig was met het schrijven van een boek over Marten Toonder senior, de vader van de bekende stripauteur Marten Toonder. Hij is in Warffum geboren en in armoede grootgebracht. Omdat zijn grootmoeder geen eten meer voor hem had, heeft ze hem in 1890 op tienjarige leeftijd met de eilandvoogd naar Rottumeroog meegegeven. Hij moest daar werken als eierzoeker en schaapsjongen en was bij het gezin van de voogd in de kost. Schoolgaan was er niet bij, maar toen hij 22 was, heeft hij toch leren schrijven. Uiteindelijk is hij kapitein op de grote vaart geworden. Hij had dus best veel in zijn mars.
Mensen van de Stichting hielpen mij met het verzamelen van informatie over Toonder en zo ontstond het eerste contact. En daar ik graag naar de horizon mag kijken, waarbij je hier vanaf de dijk beide eilanden zelfs kan zien liggen, hapte ik toe toen ze mij benaderden met de vraag of ik secretaris wilde worden.
Kom je regelmatig op beide eilanden en wat doet het met je?
Drie á vier keer per jaar ga ik als historische gids mee met excursies die door Staatsbosbeheer georganiseerd worden. Waar iemand van die organisatie van alles kan vertellen over de natuur, mag ik iets vertellen over de geschiedenis. Jaarlijks worden zo’n 25 van dergelijke excursies georganiseerd en per keer kunnen ongeveer 25 geïnteresseerden mee. Doorgaans zijn dergelijke excursies heel snel volgeboekt.
Elke keer wanneer ik één van beide eilanden nader, word ik weer overweldigd door de ruimte en het uitzicht. Een bezoek is nooit hetzelfde en heeft elke keer weer iets magisch over zich. Het doet iets met je. Daarbij is Rottumerplaat ook nog eens het noordelijkste plekje van Nederland, dat maakt het nog extra bijzonder.
Je bent ook van de historie en het schrijven?
Het schrijven zat er al op jonge leeftijd in. In de lagere schoolkrant werd mijn eerste gedicht gepubliceerd dat als titel ‘De Zee’ meekreeg. Ik zette van allerlei wetenswaardigheden op papier en hield dingen in schriftjes bij. Ook hele plakboeken werden volgeschreven of volgeplakt met artikelen die mij interesseerden. Voor mij dé manier om mijn gedachten te bepalen en ook te ordenen. De historische interesse zat er ook al vroeg in. Zo schreef ik op de middelbare school een scriptie over het toneelspel in de middeleeuwen.
Een en ander heeft geresulteerd in twee boeken en diverse artikelen voor verschillende tijdschriften. Vaak gaat er het nodige onderzoek aan deze artikelen vooraf. Zo verschijnt binnenkort in Blad een verhaal over de weken dat Godfried Bomans en Jan Wolkers vijftig jaar geleden in hun eentje op Rottumerplaat zaten. En ondanks stond er in het Dagblad een artikel van mijn hand over twee onderduikers die in de molen van Spijk ondergedoken zaten. Mocht je geïnteresseerd zijn in de titels van de boeken: Marten Toonder senior, Van eierzoeker tot zeekapitein (uitgegeven in 2015) en Op verkenning door het Hogeland (uit 2018).
Wat zijn de hoogte- en dieptepunten uit je eilandervaringen tot dusver?
Foto: Martine Stam
Het overweldigende gevoel dat ik ervaar telkens wanneer ik het eiland opstap is elke keer weer een hoogtepunt. Het ruisen van de zee, de vrijheid, de ruimte en de natuurelementen, het is elke keer prachtig om te ervaren. Je komt er door de rust snel weer tot jezelf.
Dieptepunten zijn de hoeveelheden rommel die je vooral de laatste anderhalf jaar veelvuldig tegenkomt. Een ‘little pony’, een schoen of ander afval afkomstig van de MSC Zoë. Het is elke keer weer schrijnend om te constateren. Het heeft er alle schijn van dat dit de laatste jaren alleen maar erger geworden is. Al jaren worden er big backs met afval afgevoerd. Vroeger was een van de taken van de voogden om het afval te verzamelen. Toen ging het nog om waardevol hout en zelfs vaten whisky. Tegenwoordig is het heel veel plastic troep.
Heb je nog leuke eilandenanekdotes?
Vroeger vertrok de Noordster vanuit Noordpolderzijl, tegenwoordig vanuit Lauwersoog. Elke keer zie ik bij de passagiers dezelfde verwondering en verrukking wanneer ze de bestemming naderen. Voor velen staat dit bezoek al lange tijd op het verlanglijstje. Soms moet je uren wachten op het gunstige tij voordat je bij Rottumeroog van boord kunt. Je ziet het land steeds dichterbij komen als het water zakt. Toch moet je altijd eerst een poosje door het water en de kwelders waden voordat je voet op het eiland kunt zetten.
Af en toe is er nog steeds de vraag of er niet meer mensen naar de eilanden zouden kunnen, bijvoorbeeld vanuit toeristisch oogpunt. Veel mensen hebben niet door hoe lastig het is om de eilanden te bereiken. In het partijprogramma van Gemeentebelangen komt steevast de aanleg van een voetveer aan de orde zonder dat er vervolgens daadwerkelijk over gesproken wordt. De natuur is dan ook niet voor niets boven het belang van de mens gesteld.
Nog tijd voor hobby’s?
Mijn voornaamste hobby’s zijn in de voorgaande vragen al naar voren gekomen. Ook fiets ik enige keren per week voor mijn conditie, je kunt de racefiets al aan de muur zien hangen. Waarbij ik elke rit wel een stuk van de Waddenkust meepik. Ik ga dan voor het verst mogelijke uitzicht.
Waar mogen ze je ’s nachts voor wakker maken?
Daar zit ik niet op te wachten. Ik denk ook niet dat het je lukt om mij wakker te krijgen. Ik slaap vaak diep en moet eerst even bijkomen wanneer ik in mijn slaap gestoord word.
Waar staan de Vrienden van Rottum over 10 jaar?
Ik ga er vanuit dat de eilanden er dan nog steeds zijn. Wij kunnen ons tegen die tijd opmaken voor ons 40-jarig jubileum.
Wil je verder nog iets kwijt?
Mocht je meer willen weten over onze Stichting, klik dan even op www.vriendenvanrottum.nl. Donateurs zijn van harte welkom. Je krijgt er het nodige voor terug. Daarbij steun je een uniek stukje Nederland. Plekjes in de Waddenzee waar we zuinig op moeten zijn!