Gemma, kun je jezelf in het kort even voorstellen?
Gemma Bouman is mijn naam, in 1985 geboren in het ziekenhuis in Groningen maar getogen en opgegroeid op Schiermonnikoog waar ik tot mijn zeventiende fulltime gewoond heb. Daarna ging ik op kamers wonen in Groningen en via Beijum en Lewenborg ben ik zes jaar geleden in Bedum neergestreken. Daar woon ik aan de Grotestraat met mijn dochter van negen en zoon van zeven jaar oud.
Naast mijn eigen onderneming in de uitvaartbranche werk ik nog een aantal uren als ambulant begeleider voor De Zijlen. Maar deze werkzaamheden, hoe leuk ook om te doen, ben ik wel aan het afbouwen.
Bijna had je in je middelbare schooltijd al de keus gemaakt om uitvaartbegeleider te worden toch?
De dood trok mij al op jonge leeftijd. Ik was zes toen mijn nicht Ester van zeventien kwam te overlijden. Een heftige gebeurtenis waarbij toen al het besef kwam dat het leven eindig is en er kwamen allerlei vragen bij mij op. ‘Hoe gaat dat nu met iemand die dood is?’ of ‘Kan ik nu nog gewoon met haar praten?’ ‘Wat gebeurt er met iemand zijn lichaam?’ Op de een of andere manier interesseerde en integreerde de dood mij. Het lijkt alsof de tijd op zo’n moment even stilstaat en je nagaat wat in het leven echt belangrijk voor je is. Het is puur, alle emoties mogen er zijn. Het heeft haast iets magisch, hoe verdrietig en oneerlijk het ook kan zijn.
Ik koos op de middelbare school voor een zorgopleiding waarbij ik werd opgeleid als begeleider/verzorger in de gehandicaptenzorg, kraamzorg en ouderenzorg. Een opleiding richting uitvaartzorg heb ik overwogen maar daar was ik destijds nog niet klaar voor. Hier moet je toch eerst wat levenskennis en –ervaring voor op doen. Toen ik een stage liep in de ouderenzorg raakte ik in contact met een oude dame die aangaf niet meer te willen leven. Daar voerde ik hele gesprekken mee maar daar leerde ik ook dat hier eigenlijk helemaal geen tijd voor was. En dat is nu juist wat ik wil en zo belangrijk vind in het begeleiden van mensen: tijd en aandacht schenken. Luisteren zonder oordeel.
Eerst werd je welzijnswerker?
Misschien wel mede door deze ervaring, stopte ik met de opleiding om vervolgens eerst te gaan werken in de horeca. Dit vak was mij eigen geworden door mijn ouders; door hun horecaonderneming en de ervaring die ik heb opgedaan in verschillende horecabedrijven op Schiermonnikoog. Ik heb een tijdje in Middelstum gewerkt voor Joost en Lolo in Herberg ‘In de Valk’. Ook heb ik nog een half jaar lang op Bonaire gewerkt.
En toen was daar in 2008 de kans om via een werk-leertraject voor De Zijlen op Fraamborg in Middelstum aan de slag te gaan. Via daar ben ik uitgegroeid tot ambulant begeleider in Midden-Groningen. Mensen interesseren mij. Wat is het verhaal achter de persoon, waarom doet iemand zoals hij of zij doet?
Wat heeft je uiteindelijk doen besluiten om toch de switch te maken?
Hoewel het idee al wel veel langer speelde, heb ik pas drie jaar geleden de knoop doorgehakt. Op dat moment wist ik mijn (gezins-)leven zo in te richten dat ik kon gaan doen waar ik van droomde. Toen pas had ik ook het lef om het roer om te gooien. Dit kwam mede doordat onze vriendin Larissa ernstig ziek werd en uiteindelijk overleed. Ze drukte mij op het hart: ‘wacht niet met doen wat je gelukkig maakt’. Ik besloot de opleiding tot uitvaartbegeleider bij Meander uitvaartopleiding te gaan volgen. Elke dinsdag ging ik per trein die kant op en dat voelde fantastisch.
Gedurende de opleiding dacht ik na over de keuze waar ik wilde werken; voor een groot-, midden- of klein uitvaartbedrijf. Als freelancer of helemaal voor mijzelf. Door verschillende stages te lopen, ontwikkelde ik mijn eigen visie op de uitvaart, die ik ook heb vastgelegd in mijn bedrijfsvideo. Ik kon niet anders dan deze visie uit te werken in een eigen onderneming.
Tegen het eind van de opleiding werd ik benaderd door mijn vroegere stagecoach van Fraamborg, wiens ex-partner stervende was, of ik hen wel wilde helpen. Ondanks dat het mijn eerste uitvaart zou worden als zelfstandige, had ik genoeg kennis en een groot netwerk aan specialisten in het uitvaartwerk. Hoe bijzonder om haar en haar familie nu te mogen begeleiden. Samen hebben we hier iets moois van gemaakt dat paste bij hun leven.
Vast geen moment spijt van gehad?
In januari 2022 kwam, midden in de nacht, mijn tweede ‘melding’ van overlijden. Gelijk was ik klaarwakker en kwam in een flow terecht waarin ik snel kon schakelen zonder daarbij mijn gevoel uit te schakelen. Het gevoel mensen te kunnen helpen een uitvaart te organiseren dat helemaal past bij hun leven, dat geeft mij ontzettend veel energie. Ik bleek in staat de vele verschillende rollen, zoals begeleider/gids, ondernemer, moeder en vriendin, te kunnen combineren. Natuurlijk was het in het begin spannend omdat je veel dingen voor het eerst aangaat en je nergens in wilt falen, maar ik wist dat ik de juiste keuze had gemaakt.
Nu, 15 uitvaarten verder, hoor ik de tevredenheid terug in de dankbare reacties die ik van families heb mogen heb gekregen. Ik vind het belangrijk om de tijd te nemen en aandacht te geven aan iedereen die dichtbij betrokken is. Dat geldt zeker ook voor de kinderen. Ik ben tijdens de uitvaartweek het aanspreekpunt en bouw hierdoor een vertrouwensband op. De mensen die ik begeleid, tref je in vaak de meest kwetsbare momenten van hun leven. Ik ga qua benadering altijd op mijn gevoel af, ik luister vooral en stel vragen.
Wat kun je over Mooi Mens Uitvaart vertellen?
De naam Mooi Mens Uitvaart is passend, want ik zie in ieder mens iets moois. Dat heeft mij wel eens de vraag opgeleverd, ‘Wat nu als je een kreng van een schoonmoeder hebt?’. Toen had ik zoiets van, wie weet wat er met haar gebeurd is, waardoor ze zo is geworden? Het heeft dus niets aan mijn mening veranderd.
Wat ik belangrijk vind is dat iedere betrokkene zich gehoord voelt. Vooral kinderen spelen hierin bij mij een belangrijke rol. In al het verdriet, of omdat we gewoonweg vaak niet weten hoe ze te ondersteunen, worden ze regelmatig vergeten in de betrokkenheid bij een overlijden. Het idee heerst dat ‘de dood’ voor kinderen eng is. Maar door ze op een gepaste manier en op hun eigen tempo te betrekken, verdwijnt de angst en daar hebben ze hun hele leven profijt van. Ik doe dit door kleur en warmte toe te voegen. Kleur door bijvoorbeeld de kleding die ik draag, kleuren op de kist en het inzetten van de Rouw VW; mijn eigen blauwe rouwwagen.
Mensen houden van kleur, het geeft troost. Vandaar dat mensen geregeld kiezen voor de bloemomhelsing, een stoffen band van Bloemenband.nl die je om de kist kunt doen en waar je bloemen naar eigen smaak in kunt steken.
Warmte bied ik door mensen op hun gemak te stellen en er voor hen te zijn. Een toegankelijke en open houding en waar nodig een knuffel. Een overlijden kan een achtbaan aan emoties met zich meebrengen zoals gevoelens van boosheid of juist een schuldgevoel. Af en toe wordt de humor of een grap niet geschuwd wanneer het juiste moment daar is.
‘Door de uitvaart een beetje mooier te maken en warmte en kleur mee te geven, wordt de angst voor de dood minder’?
Dat is een stelling die ik vaak gebruik. Om een voorbeeld te noemen, een grijs/zwarte rouwauto wekt toch vaak een schrikmoment op. Het blauwe uitvaartbusje die ik voor het vervoer aan kan bieden, heeft dit effect een stuk minder. Mijn ervaring is dat dit juist een glimlach opwekt en onderweg steken mensen regelmatig hun duim omhoog.
Toen ik laatst de bus bij een school parkeerde, zag ik bij terugkomst dat er een hele schoolklas omheen stond. Ik deed de achterklep open waardoor de kinderen nog beter naar binnen konden kijken. Mede daardoor durfden ze hun vragen te stellen. ‘Past zo’n groot mens eigenlijk wel in een oven?’, was één van die ontwapende vragen. Door hier op in te gaan en uit te leggen hoe een en ander in zijn werk gaat en door over de dood te praten, zie en ervaar ik hoe de angst voor de dood verdwijnt.
Je kunt ook benaderd worden voor prestaties en adviesgesprekken?
Dat klopt inderdaad. Zo heb ik onlangs een gastles gegeven voor een klas van de Regenboogschool in Bedum. Ik heb verteld wat rouwen is en bij welke verschillende verliezen dit kan voorkomen. Denk hierbij ook aan het gescheiden gezin, verhuizen of het verlies van een favoriete knuffel. Ik vertel iets over hoe rouwrituelen ons kunnen helpen in deze moeilijke perioden. Ook had ik de rouwbus met een echte kist meegenomen en mochten de kinderen iets op de kist tekenen.
Ook kan ik inderdaad bij de mensen langskomen voor een adviesgesprek. Misschien is een voorgesprek nog wel een betere benaming waarbij gepraat wordt over wat er allemaal mogelijk is. Mensen vinden het fijn wanneer ze mee kunnen praten over de invulling van hun eigen begrafenis of crematie of over die van hun dierbare. Vaak hebben ze zelf creatieve ideeën en anders ontstaat dit tijdens het gesprek. Een uitvaart is eigenlijk net een presentatie over iemand zijn of haar leven, waarin je een bepaalde gedachte van de overledene mee kunt geven. “Vier het leven” bijvoorbeeld.
Wat ook een belangrijk onderdeel van zo’n gesprek kan zijn, is het checken van de uitvaartverzekering. Vaak is dit een wirwar aan regels en bepalingen en weten mensen niet precies waar ze aan toe zijn.
En met de Rouw VW kun je ook het vervoer regelen toch?
Dat zie ik als een meerwaarde van mijn onderneming maar ik vind het wel belangrijk om te vermelden dat mensen hier niet perse gebruik van hoeven te maken natuurlijk. Het past wellicht niet bij iedereen. Ik kan ook alleen voor het transport ingehuurd worden door een andere uitvaartorganisatie, beide ondernemingen staan dus los van elkaar.
Ik heb deze Volkswagen T2 een jaar geleden na een tip gekocht in Alkmaar. De bus was al helemaal tot rouwwagen verbouwd, ik hoefde er dus zelf niets meer aan te doen. Het helpt mij om enige van mijn kernwaardes – toegankelijk zijn, warmte en kleur aan een uitvaart meegeven – uit te dragen. Zie voor meer informatie over de rouwbus www.rouwvw.nl.
Als ik je vraag naar de hoogte- en dieptepunten als uitvaartbegeleider, wat is dan het antwoord?
De vierde of vijfde uitvaart die ik mocht begeleiden was van een bevriend stel van ons die hun baby’tje van nog geen 24 weken had verloren. Dit was zo bijzonder om te mogen doen. De ouders waren ondanks al hun verdriet toch heel trots en dat wilden ze ook met ons delen.
Dieptepunten benoemen vind ik heel moeilijk. Het is natuurlijk verschrikkelijk wanneer bijvoorbeeld een jong persoon uit het leven gerukt is. Je ziet het leed, mensen zijn verscheurd door verdriet. Maar dan juist wil je van de uitvaart iets bijzonders maken waarbij recht gedaan wordt aan het leven van hem of haar.
Nog bijzondere werkanekdotes?
Toen tijdens mijn eerste uitvaart op het eind het nummer ‘Born to be Alive’ werd ingezet, begonnen mensen spontaan mee te klappen en te dansen. Ook werd er getrommeld op de kist. Of ik dat raar vond? Nee, integendeel! Ik vind het juist mooi en speciaal dat mensen die vrijheid en dat gevoel ervaren.
Nog tijd voor hobby’s?
Eigenlijk niet door alle drukte van mijn beide banen. Maar als de tijd er is, mag ik graag leuke dingen doen met mijn kinderen, uit eten gaan of hardlopen. En ik ben een muziekliefhebber dus voor een bezoek aan een muziekfestival ben ik vaak wel te porren.
Waar staat Gemma Bouman met Mooi Mens Uitvaart en Rouw VW over 10 jaar?
Hoe of wat weet ik nog niet precies maar ik hoop tegen die tijd een eigen (werk)plek te hebben waar mensen ook samen kunnen komen. En ik hoop tegen die tijd een ‘Mooi Mens-team’ om mij heen verzameld te hebben, zodat we nog meer mensen kunnen ondersteunen in tijden van verlies.
Wil je verder nog iets kwijt?
Je merkt het, Mooi Mens Uitvaart is niet altijd zoals het hoort maar zoals het voelt. En daarbij is er uiteraard ook de ruimte om een uitvaart op de traditionele manier te organiseren wanneer dat het beste voelt. Mocht je meer achtergrondinformatie over Mooi Mens Uitvaart willen hebben, kijk dan gerust op www.mooimensuitvaart.nl.