Stef Tuinstra, de Arjen Robben van het orgelspel en –(bouw)advies!

Silvio Belga en Wilhelm Dijk van Dijk & Belga Bedum komen regelmatig bij klanten langs die ze op prachtige verhalen trakteren. ‘Daar moeten we wat mee doen’, zeiden ze tegen elkaar in de auto na weer bijzondere anekdotes aangehoord te hebben. De reeks ‘Klant in Beeld’ werd geboren. Het jaar 2022 begint wat dat betreft uitstekend. Want in Bedum woont Stef Tuinstra. Een bevlogen muzikant en orgeladviseur die internationale faam geniet……

Eerst maar even een kort voorstelrondje

‘Ik ben in 1954 geboren in Groningen, in Hoogkerk. En  trotse vader van twee dochters die stammen uit mijn eerste huwelijk. Beide wonen sinds kort in de provincie Drenthe. In Paterswolde en Westerbork om precies te zijn. Relatief lekker dichtbij na verre omzwervingen in Nederland waardoor we nu regelmatig een bezoek aan onze drie kleinkinderen kunnen brengen.’

In 2001 streek Tuinstra, vanuit Scheemda, neer in Bedum. Hij hertrouwde met Marja van Dijk en samen hebben ze het prima naar de zin aan De Lijnbaan. Het huis is grondig opgeknapt en verbouwd waardoor er op de bovenste verdieping ook ruimte ontstond voor een eigen studio vol met professionele opnameapparatuur….

Het begin van de muzikale carrière – de opleiding en mooie prijzen

De muzikale genen kreeg Tuinstra mee van zijn ouders. Zo was zijn vader fluitist in het Noord-Nederlands Orkest. Daarnaast was hij dirigent van diverse grote fanfareorkesten. ‘Hij was, net als ik, muziekdocent aan enkele muziekscholen, waaronder de Algemene Muziekschool Oost-Groningen te Winschoten. Dat heeft er wel aan bijgedragen dat ik daar in 1975 als orgeldocent werd aangenomen.’

Zijn moeder kon als amateurzangeres heel mooi zingen. En zijn vier jaar oudere en enige broer Luuk, die in Stedum woont, trad ook in het spoor van zijn vader. Hij is inmiddels gepensioneerd maar was trombonist bij de orkesten van de Nederlandse Publieke Omroep en behoort tot de topdirigenten van de Nederlandse Ha-Fa-Bra wereld, het terrein van de harmonie- en fanfareorkesten en brassbands. Stef werd hierdoor zo geïnspireerd dat ook hij trombone gestudeerd heeft. Hij heeft dat tot aan zijn 30^ste jaar op professioneel niveau gedaan.

Zo raar was het dus niet dat de jonge Stef op 6-jarige leeftijd aan zijn pianolessen begon. ‘Ik wist al heel vroeg dat ik de muziek in wilde, het liefst als pianist.’ Van het orgel als instrument moest hij in zijn jonge jaren nog niets hebben. Dat veranderde toen hij op 13-jarige leeftijd regelmatig als organist in moest vallen tijdens kerkdiensten wanneer de officiële organist weer eens verstek liet gaan vanwege alcoholproblemen.

Hij had wel enige tijd nodig om zich in het voetenwerk te bekwamen, daarmee de orgelpedaaltoetsen bedienend, maar toen dat lukte werd hij op zijn 14^e officieel benoemd tot organist van de Hervormde kerk van Hoogkerk. Een hele eer. Op zijn 20^e werd hij vervolgens organist in de prachtige Jacobuskerk in Zeerijp en is dat bijna 30 jaar lang geweest en tevens dirigeerde hij daar 25 jaar lang het kerkkoor ‘Riepster Cantorij’.

Al tijdens zijn ULO-tijd kreeg hij orgelles in de A-kerk waar hij een mooie Schnitger-orgel mocht bespelen. Het vak geschiedenis vond hij leuk om te volgen en daar had hij later baat bij om zijn indrukwekkend orgelbouw- en muziekarchief op te bouwen, om oude muziekstukken te spelen en oude handschriften te leren lezen. Een mooie basis voor een vliegende start op het conservatorium. Zijn belangstelling voor de orgelbouw had hij al vanaf zijn 14^e maar in de conservatoriumtijd werd dat intensiever.

Zijn toenmalige leraar Wim van Beek zag destijds al dat hij veel interesse had in de orgelbouw naast het spelen zelf en mopperde wel eens dat hij als speler meer moest studeren dan achter de toetsen in de orgelkast de toetsen te bestuderen. Maar de orgeltechniek is heel bijzonder, geavanceerd en zeer divers. Je bent dan ook niet zomaar organoloog, maar Stef is dat wel geworden. Inmiddels is het ook een officieel en gecertificeerd beroep. De grote orgels in de stad Groningen zijn uit ruim 3.000 pijpen opgebouwd, elk met een eigen lengte van 11 meter tot 20 centimeter en met een uniek geluid.

Samen met een vriend, die voor archivaris studeerde, schreef hij in die tijd een reeks kritische artikelen over de restauratie die van 1958 tot 1965 plaatsvond aan het karakteristieke orgel van de Petrus en Pauluskerk in Loppersum. Die verslagen konden in de internationale ‘orgelrestaurateurswereld’ op de nodige bijval rekenen. In de periode 2016-2018 kreeg hij de kans te herstellen wat destijds fout gegaan was nadat hij in 2010 als orgelbouwadviseur betrokken werd bij de restauratie van dit orgel. Daarmee kon hij de ‘schandvlek’ van destijds, zoals de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed het noemde, wegpoetsen.

In 1976 behaalde hij Summa Cum Laude het Master-diploma voor orgel. Na het conservatorium afgerond te hebben verwierf hij in 1979 de Nederlandse muziekprijs, de hoogste muziekprijs die in Nederland uitgereikt wordt. Een jaar later volgde in Bolsward de Koraalprijs bij het Internationale Improvisatie Concours aldaar. Dat Tuinstra over veel multitalent beschikt, bleek wel toen hij in 1978 het 1^e graads diploma Kerkmuziek en koordirectie haalde en in 1986 volgde als kroon op het werk een finaleprijs bij het internationale Klavecimbelconcours te Brugge in België.

Hoe wordt iemand orgelbouwadviseur?

Eind jaren zestig tijdens zijn conservatoriumstudie leerde Tuinstra de bekende Groninger orgelexpert Klaas Bolt kennen. Hij heeft hem in de volgende twintig jaar op gezette tijden de nodige aanvullende kennis over orgels bijgebracht. Daarnaast deed Tuinstra ook het nodige aan zelfstudie. Toch stond het advieswerk in het begin nog op een laag pitje. Door te doceren, dirigeren, concerteren en cd’s maken verdiende hij zijn brood.

Dat veranderde toen hij eind jaren tachtig zijn baan in Winschoten als muziekdocent, en daarmee zijn hoofdinkomen, verloor. Hij schreef zich in 1992 in bij de Kamer van Koophandel en niet veel later zag zijn onderneming, de Noord Nederlandse Orgel Academie, het levenslicht. In hetzelfde jaar werd hij organist in de Nieuwe Kerk in Groningen, één van de drie grote stadskerken.

‘De onderneming NNOA kent drie stromingen. Het advieswerk in de orgelbouw nam in de loop der jaren een behoorlijke vlucht nadat ik daartoe door de landelijke kerk in 1981 was uitgenodigd. Ik geef als docent les aan postacademische muzikanten en semiprofessionals en tot slot is daar de audiovisuele tak waarvoor ik diverse cd’s opgenomen heb die ikzelf produceer. Naast het ondernemerschap ben ik als organist in loondienst bij de PKN-gemeente in Groningen. Mooie en zeer diverse inkomensstromen dus.’

Op zijn 63e werd hij ook nog verkozen tot organist in de Martinikerk als opvolger van zijn inmiddels overleden leraar Wim van Beek. Deze baan deelt hij met zijn collega Sietze de Vries. Jaarlijks bespeelt hij de orgels van zowel de Martinikerk als de Nieuwe Kerk in zo’n zestig erediensten. En dat het Martiniorgel wereldwijd als het mooiste orgel van Nederland wordt beschouwd is daarbij natuurlijk een fantastisch bijkomend cadeau en dit feit geeft hem veel extra bekendheid.

Internationale naam en faam

Inmiddels geniet Tuinstra van zijn welverdiend pensioen. Aan stoppen denkt hij echter nog lang niet, daarvoor vindt hij het orgeladvieswerk, het orgelspelen, het geven van concerten en het doceren nog veel te mooi. Wel bouwt hij zijn werkzaamheden geleidelijk af waardoor er meer tijd ontstaat voor de kleinkinderen maar ook voor het maken van nieuwe cd’s. Hij heeft een omvangrijk geluidsarchief op grammofoonplaat, toonband, cassette en dat-recorder. Bijvoorbeeld veel radioconcerten, die nu nog op cassette staan, kunnen zo digitaal duurzaam vastgelegd worden. Volgend jaar stopt hij in de Nieuwe Kerk. ‘Bij leven en welzijn ga ik graag tot mijn 75^e door met het spelen in de Martinikerk en met het advieswerk, tenzij ik eerder merk dat het kwalitatief allemaal wat minder wordt.’

Als orgelexpert heeft hij meer dan 160 nieuwe orgelbouw- en restauratieprojecten mogen begeleiden waaronder een groot aantal mooie orgels in onze provincie. Projecten waar soms jaren van voorbereiding aan vooraf gingen. Gelukkig ging het eindresultaat altijd gepaard met positieve kritieken.

In heel veel Europese landen maar ook intercontinentaal zoals bijvoorbeeld in Amerika en Japan heeft hij tijdens masterclasses zijn muzikale vakkennis overgedragen. Ook is hij auteur van diverse (internationale) publicaties over orgelbouw en -spel. Twee van zijn cd-opnames zijn bekroond met de Edison Prijs. Het aantal orgelconcerten wat hij gegeven heeft gaat misschien wel richting de duizend. Wereldberoemd dus maar Bedum blijft de plaats waar hij zich thuis voelt!

Voortreffelijk geholpen door Dijk & Belga!

Voor het begin van de samenwerking met Dijk & Belga moeten we twintig jaar terug in de tijd. Tuinstra hierover: ‘Wilhelm Dijk was destijds onze makelaar en heeft er voor gezorgd dat we hier konden wonen. Hij heeft ook onze hypotheek en de bijbehorende verzekeringen geregeld. In de loop der jaren hebben we een goede en persoonlijke band met elkaar opgebouwd. Ik kan gerust stellen dat hij ons een aantal keren voortreffelijk geadviseerd heeft. Je kunt altijd bij hem terecht, hij denkt graag mee en is als persoon warm, hartelijk en integer. Dat geeft vertrouwen voor een lange reeks van jaren.’