Jaap, kun je jezelf in het kort even voorstellen?
Jaap Kloosterhuis is de naam en mijn officiële functie luidt boswachter bij Staatsbosbeheer in de beheereenheid Lauwersmeer & Wad-Hogeland. Ik ben 53 jaar en vader van een zoon en een dochter. Geboren en getogen in Kolham, een mooi dorpje vlakbij Slochteren waar ik nog steeds woon. En ik ben van jongs af aan zeer geïnteresseerd in alles wat met de natuur te maken heeft.
Volgens mij heb je je droombaan gevonden?
Laten we het zo stellen, dit werk als boswachter in dit mooie gebied zou ik maar wat graag tot mijn pensionering willen doen. Maar uiteindelijk is het ook gewoon werk met alle aspecten van dien. Zo zat ik onlangs de hele dag online te vergaderen. Dat is een iets minder romantisch beeld dan dat ik de hele dag door prachtig natuurgebied loop rond te struinen.
En nee, ik heb geen specifieke natuuropleiding achter de rug. Sterker nog, in mijn eerste vijftien werkjaren stond ik voor de klas waar ik aardrijkskundelessen gaf aan het Augustinuscollege in Groningen. Dat vond ik ook heel leuk om te doen. Maar vanuit mijn vrijwilligerswerk werd ik benaderd voor de functie van educatie- en handhaafmedewerker in de kop van Drenthe. Een educatieve achtergrond had ik natuurlijk, voor het handhavende gedeelte heb ik speciale opleidingen gevolgd.
Ik vervulde deze functie in de kop van Drenthe, rond Veenhuizen bijvoorbeeld, in het Westerkwartier en zijdelings ook al in het Lauwersmeergebied. Een groot beheergebied inderdaad maar we waren met meerdere boswachters. En toen zich een reorganisatie aandiende kwam juist de functie van boswachter in het Lauwersmeergebied vrij. Een gebied dat ik al heel mooi vond en mijn interesse had. Ik was dan ook maar wat blij dat ik werd aangenomen.
Zaten de natuurgenen er al vroeg in?
Dat kun je gerust stellen. Mede ingegeven door mijn vader die via wat omzwervingen bij Rijkswaterstaat terecht kwam. Hij was een echte natuurkenner en wist mij hiervoor te enthousiasmeren. Hij zag en hoorde van alles en deelde die kennis graag met mij en met mijn broer. Zo leerde ik dierengeluiden herkennen en ik schafte mijzelf een vogelboekje aan om de verschillende vogelsoorten te kunnen onderscheiden. Zo leerde ik al op jonge leeftijd de enorme diversiteit van de planten- en dierenwereld kennen.
Wat kun je over je werkgever vertellen?
Ik houd mij voor Staatsbosbeheer vooral bezig met het beheer van het Lauwersmeergebied. En zo zijn er heel veel beheersgebieden in Nederland met een enorme diversiteit en ieder heeft zijn eigen specifieke kenmerken. Op de Hoge Veluwe hebben ze natuurlijk veel meer met bosbouw van doen dan hier in dit gebied.
Staatsbeheer beheert als het ware het groene erfgoed van Nederland. Het gaat om bijna 300.000 ha natuur die ze beschermen moeten. De organisatie is in 1899 opgericht en valt binnen het domein van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Ze speelt een belangrijke rol in de realisatie van nationale en internationale natuurdoelstellingen. Staatsbosbeheer biedt werk aan zo’n 11.000 medewerkers en ontvangt in die hoedanigheid, 95% is namelijk opengesteld voor het publiek, jaarlijks miljoenen bezoekers.
Hoe lang werk je al in het Lauwersmeergebied?
In eerste instantie werkte ik alleen in het Lauwersmeergebied waar ik dertien jaar geleden in dienst trad. Sinds negen jaar is Lauwersoog mijn standplaats. Maar inmiddels is het werkgebied veel groter geworden. Ook Rottumeroog en Rottumerplaat en het hele Hogelandgebied ten noorden van de Eemskanaal horen erbij. Een drukke baan inderdaad die ik samen met zes collega’s zo goed mogelijk probeer in te vullen. We vormen als het ware de schakel tussen de (natuur)gebieden zelf en de directe woon- en leefomgeving.
Dat is dus niet alleen in de buitenlucht bezig zijn maar behelst ook het nodige kantoorwerk en overleg. En voorlichting geven, bijvoorbeeld over de Essenboomsterfte waardoor vele bomen noodgedwongen zijn gekapt. Zo is bijvoorbeeld in het bos nabij Kruisweg zo’n 90% van alle bomen op industriële wijze gekapt. Ook het handhaven, inclusief het uitdelen van boetes, is een onderdeel van ons werk. Dat is soms hard nodig en ook effectief.
Wat kun je over dit unieke gebied vertellen?
Het Lauwersmeergebied is ontstaan toen in 1969 de Lauwerszee door een dijk werd afgesloten. De eerste jaren werd het gebied min of meer aan zijn lot overgelaten met als gevolg een rottingsproces wat ook zeer duidelijk te ruiken was. Het gebied veranderde vrij snel van zoutwatergebied via brak naar zouthoudend water. Dit bood kans aan tal van pioniersplanten om zich te ontwikkelen.
In de loop der jaren is er veel veranderd, ook op beleidsgebied. Tot 1975 waren er plannen om de oostelijke Waddenzee in te polderen. Inmiddels is het hele Waddengebied uitgegroeid tot Werelderfgoed. Het Lauwersmeergebied was in de beginjaren een soort van proeftuin om te onderzoeken welke boomsoort hier het beste zou kunnen gedijen. Wanneer we nu niets meer aan dit gebied zouden doen zou het zich grotendeels tot loofboomgebied ontwikkelen met diepe wateren. Dat is natuurlijk iets wat we niet willen.
We gaan voor een zeer gevarieerd landschap met een enorme diversiteit. Met ‘roegtes’ en diepere wateren maar ook met diverse bosgebieden en rietvelden. Het beheer is gericht om deze diversiteit in stand te houden. Hier gebruiken we verschillende methodes voor. Zo zetten we grote grazers in, te weten zo’n 500 Schotse Hooglanders en ongeveer 250 wilde paarden. Waarbij sommige mensen denken dat we hierbij commerciële belangen hebben. Dat geldt ook voor het kappen van bomen, alsof ons dat geld op zou leveren. We worden dus best wel kritisch gevolgd waarbij soms de wildste complottheorieën ontstaan. Om die mensen uit de droom te helpen, het actief graasbeheer kost ons drie tot vijf keer zoveel als dat het opbrengt.
Het Lauwersmeergebied is een van de zeventien Nationale Parken dat Nederland rijk is. Het gebied behelst een oppervlak van 9.000 ha waarvan ca. 6.000 ha natuurgebied is. Een groot deel is vrij of beperkt toegankelijk. Het is een van de weinige streken in Nederland waar het ’s nachts nog echt donker is, zonder allerlei kunstlichtinvloeden.
Wat vind jezelf de mooiste aspecten van het vak?
Mijn belangrijkste motivatie voor dit werk is om de mens in het algemeen meer oog te laten krijgen voor de natuur. Wanneer je iets niet ziet, houd je er ook geen rekening mee. Dat klinkt misschien wat Cruijffiaans maar dit gegeven leidt vaak tot onverschilligheid wat weer zeer nadelig voor de natuur uit kan pakken. Dat patroon probeer ik graag te doorbreken.
Dat kan door de bezoekers letterlijk en figuurlijk allerlei planten en vogels te laten zien maar ik probeer ook nadrukkelijk om de onderlinge verbanden uit te leggen. Het feit dat er bijvoorbeeld steeds minder insecten zijn en sommige soorten zelfs uitsterven, vind ik erg verontrustend nieuws. Want van die insectensoorten hangt zo veel af. Zie mij als een soort van donkergroene evangelist wanneer ik de gevaren hiervan uitdraag.
Je mag er ook graag over vertellen?
Dat klopt inderdaad en mijn onderwijsachtergrond is hierbij een pre. Ik ben zeer gemotiveerd om over dit prachtig gebied te praten en kan er ook enthousiast over vertellen. Voorlichting geven is hierbij belangrijk en dan vooral de uitleg waarom natuurbeheer zo belangrijk is. De mens is van nature egoïstisch ingesteld. En al die individuele verstoringen – honden niet aan de lijn, ‘struiners’ in gebieden waar je niet mag komen, zeekanoërs die de Rottums aandoen – leidt cumulatief tot een enorme verstoring.
Vooropgesteld, 80 tot 90% van alle mensen is van goede wil. Maar Nederland wordt steeds onaantrekkelijker voor vogels. En juist omdat hier plekken zijn waar de mens niet mag komen, maakt dat een vogelsoort als de Strandbroeders juist hierheen komen. Kijk, om nog even weer terug te keren naar bijvoorbeeld de afname van het aantal insecten, uiteindelijk is iedereen afhankelijk van de natuur. En het is zorgwekkend dat steeds meer radertjes in een groter geheel verdwijnen.
Dat is niet alleen een landbouwprobleem maar ik zie het meer als een sociaaleconomisch probleem waar we allemaal aan mee doen. Bewustwording door bijvoorbeeld voorlichting geven is heel belangrijk. Ik schuif dan ook regelmatig aan bij bijvoorbeeld RTV Noord maar besef terdege dat dit met mijn functie te maken heeft en niet door mijn persoontje zelf, haha.
De toeristenstroom in het gebied komt steeds meer op gang (en is dat een bedreiging)?
Een mooi natuurgebied is uiteraard toeristisch gezien een trekpleister en heeft dus ook een economisch belang. Wat dat betreft heeft de coronatijd dit gebied een extra impuls gegeven want tijdens deze periode was het hier twee tot drie keer zo druk als normaal. Hoeveel Brabanders ik tijdens de eerste lockdown wel niet tegengekomen ben, niet normaal. En zonder uitzondering hadden ze nooit gedacht dat het hier zo mooi zou zijn. Wat dat betreft mogen we best wel wat trotser zijn op onze provincie. Man, vogelliefhebbers uit heel Europa weten ons te vinden.
Ik adviseer de toeristen, nadat ze alle ins en outs van dit gebied hebben gezien, ook vaak om de Groningse wierden- en Friese terpendorpen te bezoeken. Wanneer mensen zich aan de regels houden dan kan dit gebied dit prima aan. Een streng handhavingsbeleid werpt wat dat betreft zijn vruchten af. Natuurlijk is er toename van het zwerfafval wanneer het drukker wordt en tijdens de eerste lockdown kon je aan de afvalstortingen zien dat veel mensen thuis bezig waren met opruimen maar over het algemeen ben ik heel tevreden.
Wat zijn de hoogte- en dieptepunten uit je boswachtercarrière tot dusver?
Ik vind dit werk hartstikke mooi om te doen maar dat gevoel had ik ook toen ik lesgaf. Wat dat betreft ben ik nog nooit één dag met tegenzin naar het werk gegaan. Maar ik voel me enorm bevoorrecht, zeker qua variatie in het werk. De ene dag trek ik met een cameraploeg het gebied in, de andere dag zit ik meer op kantoor. Wat dat betreft heb ik de mazzel gehad dat hier juist een vacature vrijkwam toen ik in een reorganisatie belandde.
Als ik al een dieptepunt moet noemen is dat de enorme hoeveelheid mails die ik binnenkrijg en waar ik maar niet doorheen kom. Momenteel staan er nog honderden ongelezen op mij te wachten. Gelukkig ben ik niet van het socialmedia gebeuren, dan zou ik er helemaal niet meer doorheen komen.
Heb je nog leuke werkanekdotes?
Soms raak je mensen echt en zie je dat hun ogen qua verwondering geopend worden. Zo organiseren wij bijvoorbeeld excursies vanuit Lauwersoog naar de Rottums, een tocht van dik drie uur. Wanneer je dan op een zandbank honderden zeehonden ziet liggen dan hoor je al geen onvertogen woord meer.
Maar de kunst is juist om ze dat gegeven te laten vergeten. Door ze te wijzen op een spoortje van een slak bijvoorbeeld of door met zijn allen om een schelpje heen te gaan staan. Als die dan begint te bewegen, zich opricht en zich vervolgens ingraaft, dan is er soms echt sprake van een tovermoment. Die mensen zijn Waddenambassadeurs voor het leven geworden…..
Nog tijd voor hobby’s?
Ik geef met veel plezier training aan de rugbyclub Groningen, maak muziek, zit op een toneelvereniging en ben actief in Dorpsbelangen Kolham. Ook ben ik medeorganisator van de vliegshow in Oostwold. En ja, ik weet dat hiervoor veel brandstof verstookt wordt wat weer slechts is voor het milieu.
Waar staat Jaap Kloosterhuis over 10 jaar?
Ik ambieer geen ander werk of een hogere functie. Ik hoop als boswachter van Staatsbosbeheer in dit prachtige gebied met pensioen te mogen gaan.
Wil je verder nog iets kwijt?
‘Kiek’n en zain!’Goed om je heen kijken en waarderen wat je dan ziet. Hang bijvoorbeeld in de winterperiode een pindasnoer op in je tuin en zie wat er gebeurt. Heb waardering voor je eigen omgeving en zie de schoonheid van de natuur. Eigenlijk moet je in dit Lauwersmeergebied bekijken alsof je op vakantie bent……
(Foto’s o.a. afkomstig van www.staatsbosbeheer.nl)