Marko en Mariska, misschien toch nog even een kort voorstelrondje?
‘Mariska de Lange is de naam, 41 jaar, geboren in Zoutkamp, getogen in Middelstum en alweer negen jaar de partner van Marko. Moeder van Maud (14) en Cas (12). Ik ben zzp-er en werk momenteel als echocardiografiste voor drie opdrachtgevers in Dokkum, Scheemda en Bedum. Dat bevalt prima. Het liefst wil ik niet weer in loondienst. Lekker je eigen tijd indelen, daar is niets mis mee.’
Marko: ‘Ik ben vader van Julia (14) en Joas (12), samen hebben we dus vier kinderen. Ook ik ben zelfstandige en heb als communicatieadviseur diverse opdrachtgevers. Maar de laatste anderhalf jaar ben ik eigenlijk fulltime zelfstandig klusser geweest. Wat dat betreft zouden we zo een eigen klusbedrijf kunnen beginnen. Ik ben immers nog maar 42 jaar, een mooie leeftijd voor een carrièreswitch toch? Maar dat moet maar niet. Ik ben geboren in Zuidwolde en getogen in Bedum. Sinds 2005 woon ik in Middelstum en nu zijn we dus thuisgekomen op Fraamklap. We willen hier nooit meer weg!’
Drie jaar geleden was de tijd voor actie daar?
Net voor de zomer van 2017 kregen we een mooie tip van Ite van Dijken. Hij wist dat we eigenlijk wel op zoek waren naar een mooi huis net buiten het dorp. ‘Dat leegstoande pand op Klap, dat is net een plekje veur joe!’ Toen we er een kijkje gingen nemen, waren we direct verkocht. Dit was ons droomhuis en droomstee. Maar dan begint het maalwerk. Want de NAM had het onbewoonbaar verklaarde pand gekocht en hoe kom je met zo’n instantie in gesprek?
Daarbij hielden ze de boot stevig af. Ook na bemiddeling van de gemeente. Het lukte wel om in gesprek met ze te komen maar we hadden geen schijn van kans. Voor ons een reden om op eigen kosten een constructierapport op te laten stellen waaruit bleek dat we hier veilig een heel mooi huis konden herbouwen. De NAM had echter maar één ding in de kop, het pand moest plat. ‘Over tien jaar zakt het huis vanzelf wel in elkaar’, hoorden we zelfs. Die opmerking sneed ons door de ziel. We gingen brainstormen over onze opties.
Ooit gedacht dat jullie de bekendste krakers van Groningen zouden worden?
Marko: ‘Het was bijna kerstvakantie toen Mariska opeens zei: ‘Laten we het pand gaan kraken!’ Dat idee liet ons eigenlijk niet meer los. Tijdens het kerstdiner bespraken we deze snode plannen met onze familie en vrienden die niet heel enthousiast reageerden. Kort samengevat, iedereen raadde het ons af.’
Mariska: ‘En des te meer afwijzingen we kregen, des te vastberadener werden wij. Op 27 december hakten we de knoop door. De dag erna zouden we het huis gaan kraken! We stuurden ’s avonds een mail naar het Dagblad en RTV Noord waarin we onze actie aankondigden en dat ze wanneer ze tijd en zin hadden maar langs moesten komen. We kregen al snel reactie terug dat dat wel goed zou komen. Toen wisten we dat er wel een verhaal inzat.’
Eigenlijk hadden we van te voren bedacht dat het een dag zou duren maar dat liep heel anders. ’s Morgens gingen we met een bed, tafel en een stoel het pand binnen, een vereiste voor een krakersactie. We belden zelf de politie voor de krakermelding, de media deden hun werk en niet veel later stond er al een NAM-beveiliger bij ons aan de deur gevolgd door de politie. Daarna meldde zich iemand uit Groningen vanuit het krakersfront met een fles vlierbessensap en allerlei tips en niet veel later brak de pleuris uit.
Heel veel mensen kwamen langs om een kijkje te nemen, we waren de hele dag bezig met koffie zetten en inschenken. Er werd van alles langs gebracht en ook de landelijke media kregen lucht van onze actie. We haalden het landelijk acht uur journaal en de SBS kwam langs met een cameraploeg. Diverse kranten zoals Trouw, de Volkskrant en het AD stuurden verslaggevers langs. Het was op den duur hartstikke gezellig met dagelijks wel zo’n honderd mensen op bezoek. Wat begon als een eendaagse grap, mondde uiteindelijk uit in een vijfdaagse ‘gijzeling’ van het pand.
Dit verrassend staaltje van verzet was een doodschop tegen het zere NAM-been?
Dat kun je wel stellen, zij werden door de beveiliger wreed gestoord in hun kerstreces. Op zo’n actie waren ze niet voorbereid, dat hadden ze ja nog nooit meegemaakt. Nog diezelfde dag kregen we echter een soort van dwangbevelbrief en werden we gesommeerd om het huis te verlaten. De bedreigingen waren niet van de lucht. Men was niet aansprakelijk en ook juridisch gezien trokken ze direct al alle registers open. Op den duur schermden ze zelfs met de politie en een ME-ontruiming. Maar wij waren net lekker warmgedraaid. Daarbij hadden we het geluk dat alles nog aangesloten was, we konden hier zo blijven overnachten.
Een dag later stond de NAM-directeur al op de stoep met heel wat noten op zang. Maar wij waren vastberaden en daarbij zouden ze vast niets doen met Oud en Nieuw in het verschiet. Op 2 januari meldde de directeur zich opnieuw met zijn PR-medewerker. Het ging hard tegen hard. Wij zouden niet weg gaan zonder keiharde toezeggingen dat het huis niet gesloopt zou worden. Daar konden ze niet mee akkoord gaan natuurlijk. Maar toen daar aan het eind van de dag eindelijk het persbericht was dat ze hun uiterste best zouden doen om het pand van sloop te vrijwaren en dat ze hun best gingen doen om het huis in de verkoop te krijgen was het voor ons klaar. Wij hadden ons punt gemaakt en daarbij zouden de kinderen de dag erna weer bij ons terug komen…..
Jullie actie was ook een baken van hoop in het Gronings verzet tegen de afbraak van cultureel erfgoed?
Ja, dat hadden we niet verwacht en dat was ook niet onze aanvankelijke inzet. Het ging ons in eerste instantie om het behoud van onze droomplek. Maar uiteindelijk werd de discussie veel breder en dat was alleen maar mooi. En in de dagen erna werden we er tot onze verrassing nog maatschappelijk werkers bij.
Want wat hebben we een schrijnende verhalen gehoord van mensen die een jarenlange strijd voerden tegen de NAM en murw gebeukt waren. Sommige zelfs van hoge leeftijd. En dat zuig je allemaal op. We waren dan ook maar wat blij dat het er na vijf dagen op zat. Het had fysiek en mentaal ook van ons het nodige gevergd….
Beschrijf het gevoel eens toen jullie de eigenaren werden van dit prachtig pand?
Dat was ook nog een traject hoor. Na onze kraakavonturen bleef het eerst een half jaar stil. Vlak voor de zomer werd echter bekend dat er een openbare verkoop zou komen. In september bleek dat er drie openbare kijkdagen waren en stond de verkoop in alle kranten. ‘Einde verhaal’, was onze eerste reactie. Toch trokken we qua financiering ons eigen plan om te onderzoeken wat haalbaar was. Op 16 november gaven we aan makelaar Joost Keurentjes ons eindbod door. Daarnaast was een vriend bereid om als stroman op te treden, hij diende een bod in die €5.000,- onder de onze lag. Dit was voor ons een controle om te zien of daadwerkelijk het hoogste bod het huis zou krijgen.
De NAM nam zijn tijd om een beslissing te nemen maar op een vrijdagmiddag in december moesten we ineens bij Joost langskomen om het voorlopig koopcontract te ondertekenen. Dat ging wel heel snel. Maar in overleg werd de handtekening gezet. Daarna volgde nog een spannende tijd. De NAM moest met een versterkingsvoorstel komen, wij met plannen over sloop- nieuwbouw van de vervallen schuur. En maar onderhandelen waarbij door de NAM de kaasschuif nadrukkelijk werd ingezet.
Dit soort psychologische oorlogsvoering doet wat met je. We hadden ons huis aan de BE-weg al verkocht en zaten in een NAM-pand op Toornwerd. Toch kwam tijdens het eerste onderhandelingsgesprek op het kantoor in Assen de directeur meteen even langs. Hij feliciteerde ons met de woorden ‘Leuk pandje’. 3 juni 2019, 3e Pinksterdag, was het moment daar toen bij de notaris de handtekening gezet werd en wij de eigenaren werden van Gronings Hoop, een moment om nooit meer te vergeten. Mariska: ‘Alle emoties kwamen los, ik heb op de terugweg naar huis keihard gejankt’. Marko: ‘We hebben zowel voor onszelf als voor de kinderen een fles (kinder)campagne gekocht en deze ’s avonds in ons nieuwe huis leeggedronken!’
Maar na de euforie was daar het monnikenwerk?
Op 4 juni stond de eerste afvalcontainer al voor de deur, we konden los. Mariska: ‘In goed overleg hebben we besloten dat Marko zich fulltime op het slopen en de herbouw zou richten. Gelukkig beleefden we mooie zomermaanden dus we konden direct met de sloop van de schuur en het dakgedeelte beginnen.’ Marko: ‘Eigenlijk komt het er op neer dat we bijna alles gestript, afgebroken en opnieuw opgebouwd hebben. We kregen hulp van de bouwbedrijven Van Dijken en Boer en ook ’s avonds was er ondersteuning. Daardoor kon ik van 07.00 tot 22.00 uur los en Mariska breidde haar werkuren uit en zorgde daarnaast voor het gezin en het logistieke gedeelte.’
De herfst van 2019 was er door de kou en regen één om nooit te vergeten en toen kwam in maart 2020 corona om de hoek krijgen. We besloten om versneld te verhuizen en kwamen in een koud huis terecht. Dat waren niet de mooiste maanden. We hadden geen kachel en ook nog geen warmtepomp. Daarbij kwamen de rietdekkers ook nog eens versneld tussendoor wat onze planning overhoop gooide. Mariska: ‘Door Corona kon ik niet meer aan het werk met als gevolg dat ik vijf maanden druk was met verven en sauzen, zowel binnen als buiten. Dat gebeurt nooit meer, ik kan geen kwast meer zien, haha….’
Komt het bouweinde in zicht?
Heel naïef dachten we van te voren dat we binnen een jaar klaar zouden zijn. Dat bleek te optimistisch. We zijn anderhalf jaar verder maar het einde is in zicht. Alleen de badkamer moet nog aangepakt worden. In januari zijn we eindelijk klaar, dan wacht alleen nog de tuin. Maar dat kan mooi in de zomermaanden. Door gebruik te maken van oude materialen is het ons gelukt om de oude sfeer terug in het huis te brengen. In de keuken vind je zelfs twee oude bedsteden, inclusief de oorspronkelijke planken, vakkundig weg getimmerd.
Na het timmerwerk volgen nu weer de communicatieklussen Marko?
Ik ben inderdaad al aan het rondkijken en mijn netwerk aan het activeren met de mededeling dat ik weer beschikbaar ben. En de eerste klus is al binnen want ik mag meewerken aan een nieuwe dorpsvisie voor Middelstum. Klussen is hartstikke leuk en ik heb dankzij de vaklui die hier rondliepen heel veel geleerd maar het is mooi geweest.
En jij hebt de verfkwart ingeruild voor Marieke Ludwig Mariska?
Marko gaat zijn werkzaamheden weer opbouwen waardoor ik af kan schalen. Dat is wel lekker hoor. Als zzp-er word ik ingehuurd door de ziekenhuizen in Dokkum en Scheemda en door Marieke Ludwig die onlangs begonnen is met haar vrouwenkliniek, ook mannen zijn welkom hoor, in Bedum. Ik heb haar leren kennen toen zij arts-assistent was in het UMCG. Ik was aangenaam verrast toen ze mij benaderde voor haar eigen kliniek.
Wat zijn de hoogte- en dieptepunten van Gronings Hoop geweest?
Als je iets echt graag wilt en er in gelooft dat het kan, dan kunnen er hele mooie dingen ontstaan. We hebben alles gedaan wat in onze macht lag om hier te kunnen wonen, meer zat er ook echt niet in. We hadden er vrede mee gehad wanneer het uiteindelijk toch niet gelukt zou zijn omdat je weet dat je er alles aan gedaan hebt. 3 juni 2019 was voor ons dan ook het absolute hoogtepunt.
Een dieptepunt zou je de herfst van 2019 kunnen noemen toen we hier in de blubber stonden te werken. We hebben vaak gedacht van ‘waar zijn we in vredesnaam aan begonnen’ maar dat gevoel verdwijnt vanzelf. Helemaal toen we hier in het voorjaar aan een gezamenlijk ontbijt zaten te genieten van een heerlijk ochtendzonnetje.
En wat was de meest bijzondere anekdote uit die drie jaar?
In de kelder vonden wij de oorspronkelijke gevelsteen met daarop de oorspronkelijk bouwdatum waaruit blijkt dat deze boerderij stamt uit het eind van de negentiende eeuw. Deze steen was in meerdere stukken gebroken maar we hebben hem laten herstellen en samen met onze eigen gevelsteen in de achtermuur ingevoegd. Dat zijn van die kleine, mooie toevalligheden die je bij blijven.
Hetzelfde geldt voor een bezoek aan een winkel in Bedum. ‘Zijn jullie die krakers?’, vroeg de medewerkster van de winkel. Het bleek dat haar moeder haar grootouders de boerderij gebouwd hadden. Ze is langs geweest en heeft ons foto’s laten zien van de oorspronkelijke boerderij. En daaruit bleek dat het ronde gevelraam waarvan we pas op het laatst besloten hebben dat ie er moest komen op precies dezelfde plek zit als oorspronkelijk. Zo mooi eigenlijk!
In 2017 was het met Kerst Kraken geblazen, nu is daar het Grote Genieten (of te wel is het het allemaal waard geweest)?
De mindere dingen vergeet je snel. Als we naar buiten kijken genieten we intens van de ruimte, ons huis, het uitzicht en het idee dat we eindelijk van het gas los zijn. Ook een prettige bijkomstigheid.
Willen jullie verder nog iets kwijt?
Denk een beetje om elkaar, de natuur en het Gronings erfgoed. Als je nu ziet hoe makkelijk oude, karakteristieke huizen gesloopt worden tijdens versterkingsprocessen dan houden we ons hart vast. Krijgen we daar over een aantal jaar geen spijt van?