Als iemand mij 15 jaar geleden zou vertellen dat ik in Friesland zou gaan wonen, zou ik diegene keihard uitgelachen hebben. Ik? Grunneger? NOOIT over de grens en zeker niet naar Friesland! Piet Paulusma was toen de enige Fries die ik “kende”. Die zat er vaker naast, dan dat hij het weer goed voorspelde. Friezen (Piet) zijn kounavvels (domkoppen). En dan hun held: Grutte Pier (Grote Pier). Als je volksheld hetzelfde heet als een synoniem voor worm, dan gaat er toch echt iets mis. Voordeel is dat de Friezen dan weer niet eelsk (overdreven/aanstellerig) zijn.
En dan dat accent van die Friezen!!! Als ze Nederlands spreken blijft er zo’n zoezekeudelge (zeurkonterige) toon in hangen. Wel een voordeel als je de taal wilt leren en je houdt van toneelspelen. Tja en dan word je ineens bekeukeld (betoverd) door een Fries en krijg je bekslikkerij (verkering)…. Het wordt zo serieus dat je gaat verhuizen… naar Friesland!!!! Nait best (niet best)!!!! Maar ach, onder het motto ontwikkelingswerk doen, viel het nog goed te praten. Er was inderdaad in de buurt van Koudum geen aangepaste zwemstichting voor iemand met een lichamelijke, autistische en/of zintuigelijke beperking. Deze heb ik mogen oprichten. Klinkt als ontwikkelingswerk toch?
Uiteraard had ik wel wat eisen als ik in Friesland zou komen wonen. Natuurlijk mocht Sipke wel de Friese vlag uithangen, maar dan moest er wel een Groninger wimpel aan. Er gaat immers NIETS boven Groningen?!?! Ook moesten er op verschillende plekken in huis Grunninger boukjes (Groninger boekjes) komen.
Prachtige boekjes en kalenders in het Grunnegs (Gronings) van Fré Schreiber. Al snel werd ik fan van Fré. Wat een heerlijke humor. Alles in het Gronings, waardoor er zo’n heerlijk nostalgisch thuisgevoel kwam. Zoveel woorden herinnerde ik me weer en ging ze ook gebruiken. Vooral de kalender en de schietboukjes (jaja boekjes voor op de wc), zijn favoriet.
Wat een rare ontdekking was het dat Fré een Fries bleek te zijn!!! En ik ben fan van Fré… Fan van een Fries? Nee toch!!! Mijn Groninger trots opzij zettende ben ik zo snel mogelijk Fries gaan leren. Er kwamen erg grappige situaties waarin dezelfde woorden een andere betekenis hadden.
Twee voorbeelden:
Het woord nuver betekent in het Gronings leuk, knap of geschikt, maar in het Fries raar of vreemd. Wat snapte ik er weinig van als ze met een negatieve klank over dat nuvere famke aan het praten waren! Gelukkig heb ik veel fantasie en bedacht dat ze jaloers waren op haar uiterlijk.
Een ander voorbeeld:
Minsk heeft in het Gronings en Fries een negatieve bijklank. Bijvoorbeeld: “Nou lopt dat minsk alweer bie ons veur t hoes laans!”(Nu loopt die vrouw alweer langs ons huis!) Echter als het om minske gaat, verandert in het Gronings de negatieve bijklank in een positieve bijklank. In het Fries blijft het negatief. In het Gronings verwijst het meestal naar een oude vrouw welke als schattig/lief wordt gezien. Bv. “Dat olle mìnske zit doags ien heur stoul veur t roam te wachten op veziede.” (Dat oude vrouwtje zit dagelijks in haar stoel voor het raam te wachten op bezoek”.)
Veel woorden blijken ook dezelfde betekenis te hebben. Mooie voorbeelden hiervan zijn piene (pijn), siepel (ui), nij (nieuw), dien (jouw), wèlle (bron), dizze (deze), slim (erg), diezeg (licht mistig), mieg (urine). In de manier van schrijven en de uitspraak zit vaak wel verschil in, maar de vergelijking is ook duidelijk!!! En ik durf het bijna niet toe te geven, maar de Friese taal heeft toch ook wel erg mooie woorden en uitdrukkingen… Njirrebrod (adderengebroed), yzeren lukbealig (stoomtrein), kroepen (knuffelen).
Eigenlijk valt het stiekem wel mee in Friesland. Het zijn ook Noordelingen. Ook daar zitten, net als in Groningen, kounavvels (domkoppen) en toesterds (stugge mensen) tussen dat je er tiepelzinneg (wispelturig) en vergrèld (kwaad) van wordt. Maar sikkom (bijna) zijn we allemaal hetzelfde: oprecht, recht-door-zee en bovenal mens!