Vlak voor de zomer presenteerde de sectortafel ‘Gebouwde omgeving’ de hoofdlijnen van het Klimaatakkoord. De komende jaren zullen in Nederland in totaal 7 miljoen huizen en 1 miljoen gebouwen worden getransformeerd. Woningen en gebouwen worden wijk voor wijk verduurzaamd is het plan. Dat is nodig met het oog op de afspraken uit het Akkoord van Parijs. In dat akkoord is vastgelegd de bovengrens van 2 graden opwarming van de aarde in 2050.
Van lidstaten wordt geëist dat zij nationale klimaatplannen opstellen die aan deze doelstelling bijdragen. In Nederland worden daarom op meerdere thema’s door verschillende sectortafels hoofdlijnen gemaakt, als input voor het Klimaatakkoord. ‘Gebouwde omgeving’ is daar een van.
Het met verschillende partijen formuleren van hoofdlijnen om de opwarming van de aarde te beteugelen, is bepaald geen sinecure. Wel een noodzakelijke. De urgentie van een opwarmende aarde wordt gelukkig steeds breder omarmd en is niet slechts een hobby meer van de groene elite. Tegelijkertijd is het maar moeilijk ons in te leven in maatregelen die pas over tientallen jaren zijn vruchten afwerpen. Voor de meesten van nu maakt het immers niet eens meer uit, omdat zij er tegen die tijd simpelweg niet meer zullen zijn.
Dat maakt de betekenis van een bovengrens van 2 graden opwarming buitengewoon ontastbaar, terwijl de maatregelen om verdere opwarming van de aarde te voorkomen juist steeds meer mensen zullen raken. Zeker de huishoudens die het minder breed hebben. Met andere woorden: er dreigt in Nederland (en in de wereld) een groeiende duurzaamheidskloof, waardoor in de samenleving meer en meer mensen niet kunnen meekomen.
Ter illustratie: Nederland telt momenteel 750.000 huishoudens die de energierekening niet kunnen betalen. Omgerekend is dat 10 procent van de Nederlandse huishoudens. Door de belastingverhoging op energie en de maatregelen uit het Klimaatakkoord, zal dat aantal de komende jaren fors gaan stijgen. Nu al leven veel huishoudens in energiearmoede, terwijl we aan de vooravond staan van een grote transformatie.
De grote impact moet dus nog komen. Want hoe zorg je er bijvoorbeeld voor dat in 2021 50.000 woningen zijn verduurzaamd, zonder dat dit de groep mensen met een smalle beurs in hun portemonnee treft. En hoe verdubbel je jaarlijks dat woningaantal, met in 2030 een opgave van maar liefst 200.000 woningen per jaar?
Wetenschappelijk onderzoek en eigen bevindingen tonen aan dat er veel winst is te behalen achter de voordeur. Niet slechts door isolerende maatregelen, ook door anders om te gaan met je energie in huis. Door inzicht, bewustwording en gedrag kan elke maand veel geld worden bespaard, bijvoorbeeld met behulp van een energiecoach. Zeker voor mensen met een smalle beurs maakt dat een groot verschil.
De inzet op grote, vaak technische maatregelen is daarom maar de halve waarheid. De wijze waarop wij omgaan met onze energie in huis en hoe dat is te beïnvloeden, verdient juist veel meer aandacht. Vooral in het licht van het groeiend aantal huishoudens in de samenleving dat onvoldoende kredietwaardig is. Vooral deze groep dreigt door de maatregelen uit het Klimaatakkoord dubbel zo hard geraakt te worden. Dat resulteert in een stapeling van (sociale) problemen met het risico op een enorme maatschappelijke ontwrichting.
Het goede nieuws is dat tijdens de laatste Noord-Nederlandse Klimaattop vorig jaar in november, door noordelijke overheden en betrokken organisaties is afgesproken om het thema energiearmoede te agenderen. Dat is natuurlijk mooi. Maar hoe geef je dat vervolgens handen en voeten? Hoe helpen we daadwerkelijk deze groeiende groep huishoudens in energiearmoede, zonder dat we met elkaar oeverloos blijven overleggen? Want met een handjevol handtekeningen en talloze vergaderingen maken we niet het verschil.
De weg naar 2050 lijkt lang. Toch zullen we alles uit de kast moeten halen om de doelstelling uit het Parijs-akkoord überhaupt te halen. Tel daarbij op de groeiende duurzaamheidskloof als resultaat van ingrijpende maatregelen. Dat vereist van overheden, maatschappelijke organisaties, ondernemers en inwoners een andere kijk op energie en duurzaamheid, voorbij eigen belang, domein en systeem. Misschien wel radicaal anders. Pas dan komen we met elkaar een heel eind en lijkt de weg naar 2050 een haalbare.
Yang Soo Kloosterhof
Ondernemer en expert sociale energietransitie
(Eigenaar ComposYtum, co-founder MijnEnergievoordeel en Powerchainger: www.composytum.nl)