Dave, kun je jezelf in het kort even voorstellen?
Kort samengevat ben ik een reiziger van 54 jaar die in Usquert uiteindelijk zijn rust gevonden heeft. Geboren in het Engelse Lee, een plaatsje tussen Liverpool en Manchester. Mijn vader was pijpfitter, daardoor zijn we als gezin Ratcliffe, bestaande uit vijf kinderen, vaak verhuisd. Zo heb ik in mijn jonge jaren bijvoorbeeld in Saoedi- Arabië, Zwitserland en Frankrijk gewoond. Wanneer ik mij uiteindelijk ergens thuis voelde, volgde weer een verhuizing en moest ik mij soms letterlijk en figuurlijk binnenknokken in een nieuwe schoolklas.
Op mijn 18e kwam ik in Nederland terecht en ook hier heb ik op verschillende plekken gewoond. Onder andere in Rotterdam maar ook in Limburg en op verschillende plekken in Groningen. Inmiddels woon ik al weer bijna twintig jaar in Usquert. Ik ben getrouwd met Martje en daardoor bonusvader geworden van vier kinderen. Vroeger heb ik vier, vijf jaar gevaren en daarna heb ik hetzelfde tijdvak als pijpfitter doorgebracht tot ik echt vastliep in mijn leven. Inmiddels vind ik mijn rust in Usquert, onder andere bij de familie Schollema in hun activiteitencentrum.
Je hebt tot dusver een bewogen leven gehad?
Ik heb in mijn leven heel veel meegemaakt en de nodige shit gezien helaas. Zo was ik op vijfjarige leeftijd getuige van het feit dat op een kermis een jong meisje door een man met een mes werd neergestoken. Hoe het met haar afgelopen is weet ik niet maar dat beeld raak ik nooit weer kwijt. Ze zeggen wel eens dat je met schizofrenie wordt geboren maar deze gebeurtenis heeft het misschien wel geactiveerd.
Dit leidde bij mij enige jaren later tot hallucinaties, wanen en verward denken. Zo dacht ik op mijn 14e spoken te zien en ik voerde ook hele gesprekken met ze. We woonden toen in een huis in Duitsland en hier hing een vreemde sfeer. Spullen bewogen in huis en we raakten dingen kwijt. Soms vlogen de klokken door de lucht. Lang hebben we hier dus niet gewoond.
Op psychisch gebied heb je het een en ander meegemaakt?
Inmiddels is er een diagnose gesteld. Ik ben schizofreen van het paranoïde type die nog steeds het risico loopt om psychotisch te worden. Ik heb helaas meerdere psychoses meegemaakt in mijn leven, vaak aangewakkerd door stressmomenten. De langste psychose duurde twaalf jaar. Een periode met veel angstmomenten waarbij je je vaak afvraagt of iets daadwerkelijk gebeurd is of dat het maar een droom was. Daar word je heel onzeker van. Ik had vaak stemmen in mijn hoofd en dacht de gedachtes van andere mensen of hun geest te kunnen ‘lezen’.
In mijn jeugd heb ik PTTS opgelopen, een posttraumatische stressstoornis, en later nog eens toen ik in aanraking kwam met erge oorlogssituaties. Ik mag mij dan ook met recht een ervaringsdeskundige noemen op het gebied van schizofrenie en op het het gebied van psychisch leed. Mede ingegeven door een tweetal cursussen die ik via Lentis gevolgd heb. Ik heb het dus niet alleen zelf meegemaakt maar ook op theoretisch gebied het nodige opgestoken.
Vroeger ook de nodige oorlogstrauma’s opgelopen dus?
Dat klopt helaas, dit is gebeurd in de tijd dat ik op zee zat. We maakten gelukkig ook wel mooie uitstapjes naar bijvoorbeeld Zuid-Europa. Maar ik moest helaas ook naar Argentinië in de tijd dat dit land in oorlog was met Engeland om de Falkland eilanden. En ik was in Nigeria, in Lagos om precies te zijn, toen in dat land de oorlog uitbrak. Daardoor moesten we daar een half jaar blijven.
Ik heb hier verschrikkelijke dingen gezien. Vrachtwagens vol met lijken bijvoorbeeld die vlak voor onze boot in zee gedumpt werden. Of vrouwen die in de haven gemarteld werden nadat ze voedsel gestolen hadden om in leven te blijven. In Somalië heb ik de gevolgen van mijnvelden gezien. Dit zijn ervaringen die met geen pen te beschrijven vallen. ‘De waarheid scheurt je ergste nachtmerries wijd open’, zo heb ik dit wel eens onder woorden proberen te brengen.
Heb je al het psychisch leed kunnen overwinnen?
Na een jarenlange zoektocht en de nodige bezoeken aan heel veel psychiaters kan ik stellen dat ik de laatste drie, vier jaar stabieler ben geworden. Je moet wat dat betreft geluk hebben met de artsen die je treft. En dat heeft ook weer te maken met de fase waarin je verkeert en wat je zo’n psychiater vertelt. Ooit heb ik het advies gekregen om weer te beginnen met werken, maar dat was geen succes. Ik werd dan ook vaak binnen de kortste keren ontslagen en dat deed mijn psyche geen goed.
Ik gebruik nu de juiste medicijnen en hierdoor ben ik rustiger geworden. Ook heb ik heel veel gelezen over de materie en ik kan er nu ook goed over praten met andere mensen die een psychische aandoening hebben of met Elze en zijn vrouw. Al die gesprekken hebben mij ook geholpen, het geeft structuur in mijn leven. Je moet het zien dat je naar beneden gezogen wordt in wild stromend water. Onder in de draaikolk heb ik geleerd om te ontspannen. Ik trek mij nu terug naar een rustige plek wanneer ik mij niet goed voel. Vaak komt het goede gevoel dan vanzelf weer terug.
Heb je hierbij veel steun gehad aan bijvoorbeeld het Boeddhisme?
Het Boeddhisme maar ook het Taoïsme heeft mij richting gegeven aan de tastbaarheid van deze situatie. Het goddelijk weerzien in het eeuwige leven is een filosofie die mij aanspreekt en inspireert. Ik ben niet iemand die naar een kerk gaat om antwoorden te zoeken, religie brengt mij alleen maar verwarring. Dit komt misschien wel door het feit dat mijn moeder gemarteld is in een Ierse katholieke klooster. Iets waarvoor de Ierse regering haar later verontschuldigingen heeft aangeboden.
Ik heb ook veel baat aan de beoefening van de tai chi, drie keer per week. Dit is een Chinese bewegingskunst die de innerlijke rust bevordert. De ademhaling en het ritme van het lichaam zijn hierbij belangrijke aspecten. Zie het als een vorm van meditatie.
Je hebt samen met Elze Schollema een boek gemaakt?
Inderdaad, getiteld ‘Wat denken doet’. Hij ligt ook bij de reclassering in Groningen waar men lyrisch over het boek is, haha. Het is geen dik boek geworden omdat schizofrene mensen niet zo’n grote concentratieboog hebben. Het boek springt een beetje van de hak op de tak maar dat is ook zoals ik leef. Je moet het zien als een soort van brief naar mijn psychiater.
Bij de totstandkoming van het boek heb ik veel steun gehad van Elze en zijn vrouw Lia. We zijn er vier jaar geleden mee begonnen. Ik had al heel veel verhalen en aantekeningen in een agenda genoteerd. Lia heeft veel tijd besteed aan de structuur en de zinsopbouw. Daarna heeft het proces eerst twee jaar stil gelegen. Vorig jaar hebben we het weer opgepakt en Elze heeft het verhaal door interviews en aanvullende vragen te stellen uitgebreid. Toen het boek eenmaal bij de drukker lag, ging het snel. Drie maanden geleden is hij uitgekomen.
Wat zijn de hoogte- en dieptepunten uit je leven tot dusver?
Ik heb de nodige dieptepunten meegemaakt, dat is je al wel duidelijk geworden. Met het geweld en de martelingen in Nigeria als misschien wel het grootste dieptepunt. Dat zijn trauma’s en herinneringen, niet te bevatten. Nu ik in het rustige Usquert woon, kan ik mij er helemaal niets meer bij voorstellen.
Hoe ik mij nu voel, dat is echt een hoogtepunt, ik heb mijn koppie gesorteerd. En de dag dat ik Martje ontmoette was ook een hoogtepunt. Volgend jaar is het 25 jaar geleden dat we elkaar hebben leren kennen in Roodeschool.
Heb je nog bijzondere anekdotes?
Op zee maak je natuurlijk de nodige dingen mee. Zo kwam ik eens langs een rij moslims die geknield op het dek tot Allah aan het bidden waren. Gekscherend merkte ik op: ‘Je hoeft voor mij niet te buigen hoor’. Dat werd niet gewaardeerd. Een van de moslims trok zijn mes. Wat ik toen deed? Hard wegrennen natuurlijk….
Ik zou op zee ook eens een prik krijgen voor een inenting. Toen de man van de GGD naar mij toe kwam met een spuit met zo’n grote naald, greep ik hem in de zak. ‘We gaan elkaar geen pijn doen toch?’ Hij wist direct wat hij aan mij had.
Toen het varen afgelopen was, heb ik enige tijd door Londen gezworven. Ik sliep vaak op straat met de Big Ben als voorkamerklok. Het was de tijd waarin ik het nodige dronk. De biertjes werden mij aangeboden wanneer ik kon raden wat iemand anders dacht of wat ze op een bierviltje getekend hadden. Ik verdiende ook wat geld met het maken van straattekeningen.
Dit was voor mij ook wel een verwarrende tijd. Zo droomde ik eens dat ik iemand had neergestoken. Toen ik de dag erna op straat liep, zag ik een man die met een stanleymes iemand neerstak. De dader was waarschijnlijk ook een verward persoon want pas na het neersteken werd hij ‘wakker’, of te wel, toen kwam het besef wat hij gedaan had…..
Usquert is voor jou ‘the place to be’ geworden?
In Usquert ben ik tot rust gekomen, ik hoef hier dus niet meer weg. Usquert betekent voor mij rust. Negatieve prikkels hadden vroeger nog wel eens vluchtgedrag tot gevolg maar ik weet inmiddels hoe hier mee om te gaan.
Nog tijd voor hobby’s?
Ik mag graag schilderen, ik doe aan modelbouw, maak beelden en trek graag de natuur in om foto’s te maken. Over de tai chi hebben we het al gehad.
Waar mogen ze je ’s nachts voor wakker maken?
Vroeger had ik vaak nachtmerries waardoor ik niet kon slapen. Tegenwoordig ook nog wel maar niet zo vaak meer gelukkig. Ik ben dus blij dat ik een hele nacht door kan slapen.
Waar staat Dave Ratcliffe over 10 jaar?
Ik zou het echt niet weten, daar denk ik ook niet over na. Ik leef in het hier en nu en probeer zo kalm en plezierig mogelijk te leven. Of is dat een egoïstische gedachte? Ik hoop dat ik mij over tien jaar nog net zo voel als nu.
Wil je verder nog iets kwijt?
Wees lief voor jezelf! Of in het Engels: ‘Sit down, relax and love yourself’. Vroeger dronk ik veel om de pijn te verzachten maar dat is natuurlijk niet goed. Mocht je nieuwsgierig geworden zijn naar mijn boek dan volgt hier een linkverwijzing: www.ypsilon.org/boeken/19528452/Wat-denken-doet. Door het Taoïsme en het Boeddhisme heb ik richting kunnen geven aan de tastbaarheid van mijn situatie. Ik denk dat we deze geloofsovertuigingen nodig hebben om richting te geven in een chaos van gebeurtenissen.