Erik, kun je jezelf in het kort even voorstellen?
Eigenlijk ben ik 49 jaar geleden min of meer geboren als een nerd. Mijn broer kocht zich voor 1.500 gulden één van de eerste computers, nog de voorloper van de Commodore 64. We hebben het dan over de begin jaren ’80. Ik raakte aan het computeren en programmeren verslingerd en was vaak tot diep in de nacht op zijn kamer te vinden. Dat ik uiteindelijk HTS informatica ben gaan studeren, is niet zo verwonderlijk te noemen.
Na mijn opleiding afgerond te hebben, ging ik eerst als programmeur aan de slag en werkte mij op tot projectleider. Daar men vond dat ik goed kon praten en luisteren, ben ik consultant geworden. Ik kon mij invoelen in de problematiek van de opdrachtgever en dit doorvertalen naar een op maat gemaakte oplossing. Al met al ben ik 23 jaar in de IT-wereld bezig geweest. Tijdens mijn laatste IT-jaren merkte ik dat het niet echt lekker meer ging. Dat viel ook mijn leidinggevende op. Hij heeft mij toen het duwtje gegeven dat ik nodig had om als storyteller (verhalenverteller) verder te gaan.
Zit het verhalen vertellen al van jongs af aan in je genen?
Dat kun je wel stellen achteraf! Tijdens mijn lagere- en middelbare schooltijd vond ik het al heerlijk om op de bühne te staan. Meespelen in toneelstukjes, playbacken, buikspreken, het maakte mij eigenlijk niet zoveel uit als ik maar op het podium stond. Ik heb zelfs voor een klassenavond een keer mijn eigen buikspreekpop gemaakt.
Op latere leeftijd ben ik op toneel gegaan, bij een toneelclubje in Warffum. Dat vond ik in het begin best wel spannend maar ik voelde mij ook daar wel weer snel op het gemak op het podium. Ik daagde mijzelf ook voortdurend uit. Wanneer de regisseur aan mij vroeg of ik ook liedjes wilde zingen dan zag ik dit weer als een nieuwe uitdaging die ik graag aanging. Zo heb ik zelfs nog een liefdesduet staan te zingen, heel bijzonder.
Wanneer besloot je om er je beroep van te maken?
In 2006 ontmoette ik Guido Thys. Hij is een Vlaamse spreker die op zoek was naar mensen die zijn presentaties wilde geven aan bedrijven. Ik heb toen auditie gedaan. Dat was afschuwelijk en het ging naar mijn idee enorm slecht, maar hij zag er wel brood in. In 2009 hield ik mijn eerste presentatie, het onderwerp was ‘klanten wegjagen’. Ik vond het heel spannend om te doen. In de tussentijd had ik wel eerder presentaties gegeven maar dat was vrijblijvend. Nu kreeg ik er ook nog voor betaald.
Dit heb ik een aantal jaren gecombineerd met mijn IT-werkzaamheden. Ik merkte dat ik langzamerhand op de IT-branche uitgekeken raakte maar durfde uit financieel oogpunt niet de stap te maken om voor mijzelf te beginnen. Op een dag zei mijn leidinggevende tegen mij: “Erik, wij gaan even wandelen!” Na 20 minuutjes over koetjes en kalfjes gepraat te hebben, vroeg hij wat er met mij aan de hand was. Hij zag dat ik niet gelukkig was. Toen kwam het hoge woord eruit. Dat ik eigenlijk wel wat anders wilde maar niet durfde te stoppen.
Mijn baas had mij niet voor niets meegenomen want het bedrijf waar ik voor werkte moest inkrimpen. Hij gaf mij de mogelijkheid om met een goed sociaal plan en een ‘zakje geld’ als klein startkapitaaltje een nieuw zelfstandig bestaan op te bouwen. Daar heb ik nog wel even stevig over na moeten denken hoor. Ik heb mijzelf 3 dagen lang met een laptop en een krat vol met boeken opgesloten in een B&B-boerderij. Daar zocht ik antwoord op een voor mij prangende vraag: ‘Wat wil ik verder gaan doen in mijn leven?!’
Na die 3 dagen wist ik het zeker, ik word storyteller! Ik ben mij op mijn nieuwe beroep gaan focussen, liet een website bouwen en kreeg mijn eerste opdrachten. Ik zeg wel eens stoer dat ik in 2012 ontslag heb genomen maar je weet nu dat het mij best wel moeite gekost heeft om los te komen van mijn eerdere werkzaamheden. Maar ik heb er geen moment spijt van gehad en mijn onderneming maakt een mooie stijgende lijn door. Begin dit jaar gaf ik nog een paar presentaties per maand, nu zijn dit soms al meerdere per week. Naast het geven van presentaties doe ik ook het nodige training- en coachwerk.
Aan wie vertel je je verhalen allemaal?
Eigenlijk overal waar mensen moeten samenwerken en waar er gecommuniceerd moet worden. Ik spreek bijvoorbeeld voor ondernemersclubs, de laatste tijd vaak voor mensen uit de financiële dienstverlening, maar ook voor de overheid, vertegenwoordigers van gemeenten, provincie en ministeries. En natuurlijk IT-ondernemingen. Storytelling is vooral ook marketing bedrijven, je wilt graag nieuwe klanten binnenhalen en ze aan je binden. Wat maakt jouw bedrijf nu onderscheidend?
Bij grote bedrijven draait het ook vaak om interne communicatie. Hoe krijg ik mijn mensen mee wanneer ik nieuwe plannen of visies heb? Ik probeer dit soort processen menselijker te maken, dat vind ik het leukste om te doen. Ik moedig de sprekers aan om iets van zichzelf in het verhaal mee te geven. Daardoor kunnen medewerkers zich eerder in het verhaal herkennen.
Wanneer ik met de opdrachtgever het te behandelen onderwerp helder geformuleerd heb, begin ik te schrijven. Daartoe struin ik vaak het internet af, op zoek naar aanknopingspunten. Vaak kom ik dan al wel verhalen tegen, maar die zijn nooit helemaal naar mijn zin. Na mijn speech geschreven te hebben, is het repeteren geblazen. Verhalen lees je niet voor, maar die vertel je uit het hoofd. Voordat ik bij een opdrachtgever kom, heb ik al wel 20 a 30 uur voorwerk verricht. Meestal geef ik trainingen aan groepen van 5 tot 10 personen. Ik leer ze hoe je het beste verhalen kunt vertellen, dat het belangrijk is om goed te luisteren en hoe ze verbinding kunnen maken met andere mensen. Laat iets van jezelf zien, maak je kwetsbaar en toon lef!
Waar moet een goed verhaal aan voldoen?
Eigenlijk moet je een hoofdpersoon zien te creëren, die iets meemaakt waardoor er iets in zijn of haar leven verandert. Met als motor in het verhaal dat er een probleem moet zijn. Je moet iets los zien te krijgen bij de luisteraar waardoor ze zichzelf er in kunnen herkennen en over eigen ervaringen willen vertellen. Je moet je luisteraars weten te prikkelen, hun emoties zien te raken. Dat kan al in kleine verhaaltjes van een minuut maar langere verhalen zijn krachtiger.
Waarom werkt verhalen vertellen echt?
Het belangrijkste is dat je iets laat zien dat bij een ander herkenbaar is. Die moet zoiets hebben van: “Dat snap ik, dat heb ik zelf ook meegemaakt.” Door iets van jezelf los te laten, kun je vertrouwen kweken. Zo gaf ik laatst een training bij een ministerie. Hoe vertel je mensen dat er in hun achtertuin een spoorweg aangelegd gaat worden? Mensen zitten tijdens dergelijke voorlichtingsbijeenkomsten vaak vol met emoties. Een technisch verhaal helpt dan niet echt. Je moet proberen aan te sluiten bij de emoties die er op dat moment leven.
Hoe gaat het met het teambuilden op de Wadden?
Dit is nog volop in de ontwikkelende fase. Het is iets waarmee ik samen met Rob Drenth van ‘Varen met Rob’ graag mee bezig ga. Eigenlijk moeten we hier nog veel meer reclame voor maken. Het is de bedoeling om met een zakelijk team het wad op te gaan. Rob zet ons dan af op een zandplaat en dan begint het teambuilden met verhalen. Mensen die van ver komen, logeren de dag er voor al in Groningen bij het Lage der A met uitzicht op de haven. Dit om alvast in de stemming te komen.
Die avond krijgen ze ook al hun eerste opdracht die ze in teamverband uit moeten voeren. Daarna volgt er een soort van speurtocht naar het Waddengebied. Met journalisten hebben we al een try-out gehad. En wat denk je, toen we het Wad op wilden varen bleek dat ze juist op die dag met het jaarlijkse onderhoud van de sluizen bezig waren.
Rob legde aan de sluiswachters heel rustig de bedoeling van de dag uit en vroeg of er een uitzondering te maken viel. Toen dat niet mogelijk was, en na het verbreken van het contact, volgde eerst een vloek. Toen was het improviseren geblazen. We zijn toen eerst naar Oostmahorn gevaren voor de storytelling-workshop om vervolgens het Wad op te gaan. Het werd gelukkig alsnog een gezellige dag, helemaal toen Rob het gas er op gooide, wat een snelheid. Toen we ook nog de door ons beloofde zeehonden zagen, was het helemaal klaar…
Naast spreker ben je ook trainer en schrijver?
Ik denk dat ik mij meer als spreker, trainer en coach in de markt ga zetten. Schrijven is wel heel leuk om te doen, maar ook best wel moeilijk. Het verhaal moet natuurlijk boeiend, leuk én leerzaam zijn. Dat is niet altijd eenvoudig. In mijn wekelijkse 20-seconden-blog leef ik me al lekker uit. Ik had mij voorgenomen om wekelijks een prikkelende blog te schrijven maar door de drukte blijft het er steeds vaker bij.
Kun je de hoogte- en dieptepunten uit je carrière tot dusver benoemen?
Twee jaar geleden werd ik op een vrijdag gebeld voor een bijzondere opdracht. Een week later zou op Schiphol een nieuwe loungegedeelte worden geopend waarbij 30 winkeleigenaren hun winkelconcept wilden laten zien aan hun relaties. Of ik een verhaal kon vertellen waarbij deze ontwerpen goed tot hun recht zouden kunnen komen. Vol bravoure heb ik toen ja gezegd, maar na beëindiging van het gesprek had ik toch zoiets van: “Wat heb ik nu gedaan?!” Ik heb direct een collega-verhalenverteller gebeld om eerst maar eens 2 uurtjes mee te sparren.
Na mijn agenda leeggemaakt te hebben ben ik de maandag er op eerst maar naar Amsterdam gegaan om de ontwerpen te bekijken en de theaterlocatie in mij op te nemen. Alles zag er fantastisch uit, dat moet gezegd. Een paar dagen later belde mijn opdrachtgever weer op. Of het ook mogelijk was om te eindigen met het ontwerp van een grote klok van kunstenaar Maarten Baas waarin een man aan de binnenkant de tijd stond te tekenen.
Dat was voor mij de inspiratie die ik nodig had en waardoor alle puzzelstukjes in elkaar vielen. Ik heb toen een verhaal verzonnen over een klokkenmaker uit Zwolle, die eigenlijk nooit van huis kwam en een speciale opdracht kreeg in Amsterdam. Door zijn verhaal te vertellen kon ik mijn gehoor meenemen op mijn reis in de nieuwe lounge, langs alle winkels die ik tegenkwam. Het verhaal werd een groot succes en het leverde mij direct een nieuwe opdracht op voor de week er na. Een presentatie in het Engels nog wel…
Het dieptepunt was een opdracht waar van te voren bij mij alle alarmbellen af hadden moeten gaan. Maar dat gebeurde niet, hoewel ik wel een raar voorgevoel had. De opdracht was namelijk om bij een bedrijf waar het slecht ging, na een zware dag vol met reorganisatieverhalen, inclusief gedwongen ontslagen, iets leuks te vertellen zodat er toch nog gelachen kon worden. Eigenlijk had ik direct moeten zeggen dat ze hiervoor beter een clown of goochelaar in konden huren maar ik heb de opdracht toch aangenomen.
Toen ik er kwam, heerste er een grafstemming. Niemand sprak ook maar een woord met elkaar. Toen ik mijn verhalen vertelde, kwam er helemaal niets los. Ook niet op mijn vraag wie er trots was op het bedrijf en daar iets over wilde vertellen. De directeur, een echte boeman, zat juist met zijn armen over elkaar te wachten op de verhalen die zouden komen. Achteraf moest ik ook nog steggelen over de rekening want het bedrijf wilde niet betalen. Ze waren niet tevreden, want er werd immers niet gelachen…
Nog leuke vertelanekdotes?
Het gekke is dat er mij op dit moment niets te binnenschiet. Ons hoofd werkt associatief, onze hersenen moeten eerst iets aangereikt krijgen. Dus als je tegen mij zegt, vertel eens iets leuks, dan komt er niet zo maar iets boven drijven. Maar als jezelf iets zou vertellen waarin ik iets van mijzelf herken, dan komen er ook bij mij verhalen naar boven. Wanneer iemand jou een mop vertelt bijvoorbeeld, dan schiet jou ook vaak wel iets te binnen. Gelukkig heb ik aan jou toch al wel de nodige verhalen verteld waar je iets mee kunt, toch?
Heb je nog tijd over voor hobby’s?
Vroeger speelde ik nog wel eens gitaar, daar zou ik best wat meer tijd voor vrij willen maken. Ook heb ik in het verleden zelf wel eens wijn gemaakt, maar dit was vaak ‘bocht’ en dus ben ik er maar mee gestopt. Ik mocht vroeger ook graag klussen in en om het huis maar daar gun ik mij de tijd niet meer voor. Gek is dat, eigenlijk heb ik alle dagen vakantie maar eigenlijk ben ik ook altijd aan het werk.
Waar mogen ze je ’s nachts voor wakker maken?
Nergens voor want ik slaap graag. Wel is het zo dat ik wel een beetje een nachtbraker ben. Als ik niet oppas, wordt het zo 02.00 uur voordat ik op bed ga. Als ik de kans krijg, blijf ik wel wat langer liggen hoor…
Waar staat Erik Mathlener over 10 jaar?
Dat vroegen ze mij vroeger tijdens functioneringsgesprekken ook altijd al maar ik moest dan vaak het antwoord schuldig blijven. Ik ben er niet echt mee bezig. Ik heb wel de wens om veel te spreken, het liefst 3 x in de week. En als het kan ook in het buitenland, het liefst in grote zalen. Spreken voor en met het publiek is mijn passie, daarbij ben ik verslaafd geraakt aan het applaus van het publiek.
Over 5 jaar hoop ik voet aan wal gezet te hebben in Duitsland. Wij lopen vaak 10 jaar achterop bij Amerika met allerlei ontwikkelingen en Duitsland loopt 10 jaar achter ons aan als het gaat om storytelling. Ik heb al eens een speech van 7 minuten in Berlijn gehouden. In het Duits uiteraard en dat ging best wel aardig.
Wil je verder nog iets kwijt?
Hierbij wil ik van de kans gebruik maken om de lezers op te roepen om alle dagen verhalen te vertellen. Thuis, op school en op het werk. Je zult merken dat mensen intensiever naar je luisteren en ervaren dat verhalen vertellen leuk is. Probeer het maar eens! Mocht je meer over storytelling willen weten, check dan eens mijn website (www.storymanagement.nl).