(Na vele tips en telefoontjes lukte het mij dinsdag eindelijk om een interview te regelen met één van de markantste inwoners van Westeremden. Op zoek naar de kneepjes van het vak en mooie uitspraken en gedichten in zijn gastvrije woning. Hoewel hij er enigszins tegenop zag, deed het mij het goed dat hij bij het weggaan opmerkte dat het best gezellig geweest was……)
Rikkert, kun je jezelf in het kort even voorstellen?
Ik ben Rikkert Jan Ettema, maar ik reageer ook op Riks, Rikkert of Rik. ‘Wat joe moar will’n!’. Ik ben 59 jaar, geboren in Stedum maar woon sinds 1982 met veel plezier in Westeremden. Een pracht plaatsje, ik hoef hier niet zo nodig weg. Vanwege mijn werk als timmerman heb ik hier altijd wel willen wonen. Al die mooie, authentieke huisjes waar weinig aan veranderd is, prachtig!
Timmeren zit in je genen?
Mijn vader vroeg vroeger wel eens aan tafel tijdens het eten aan mijn oudere broer en mij wat we later wilden worden. Mijn broer zei schilder, ik zei timmerman! Ik was toen 9 jaar oud. Hij was maar wat blij met onze voorkeuren want dan kon hij later in een keurig onderhouden huis wonen. Overigens is mijn broer nooit schilder geworden, maar dit terzijde.
Ik speelde vroeger vaak met lego, dat vond ik heel fascinerend. Wanneer ik een huis bouwde dan legde ik de stenen vaak recht op elkaar. Mijn vader zei dan: “Kijk eens naar het huis van de buren, daar liggen de stenen toch ook niet boven op elkaar? Je moet ze half om half leggen!” Zo leerde ik spelenderwijs al op de jonge leeftijd de eerste grondbeginselen. In ben op mijn 16e begonnen in de bouw.
Je bent een echte vakman?
Ik heb tot mijn 21e het werken met het leren gecombineerd als timmerman/gezel. De laatste 4 onderwijsjaren heb ik pas echt de fijne kneepjes van het vak geleerd. Inmiddels ben ik dus dik 40 jaar als timmerman actief. Tussendoor heb ik ook nog een tijdje in Militaire Dienst gediend, in ’t Harde. Ik was lader op een tank en moest hiervoor de bommen in de loop stoppen.
In de loop der jaren heb ik verbazingwekkend veel bazen gehad, al met al wel een stuk of 12, schat ik. In de bouw was het vaak zo dat wanneer je even geen werk had bij een bepaalde baas dat je dan zo bij een andere baas aan het werk kon. Op mijn 45e ben ik voor mijzelf begonnen maar dit was geen groot succes. Naast timmerman moest ik ook zakenman zijn maar aan dat laatste schortte het nog wel eens. Toen ook nog eens mijn gereedschap gestolen werd, was leiden in last.
Authentiek- en restauratiewerk vind ik het mooiste om te doen. Ik ben nu via een uitzendbureau bezig bij een opdrachtgever in Loppersum die 2 huizen bezit. De ene stamt uit 1860 en is gebouwd in Lodewijk de XIV stijl. Het andere huis is in 1935 gebouwd, net voor de Jugendstijl. Ik probeer de huizen zoveel mogelijk in dezelfde stijl en met dezelfde bouwmaterialen weer op te bouwen. Desnoods probeer ik mij via boeken uit die tijd in de materie te verdiepen.
Hoewel ik via een uitzendbureau werk, voel ik mij een vrij man. Ik begin ’s morgens om half tien, na eerst even koffie gedronken te hebben, en werk dan door tot een uur of zeven. Daarna schuif ik bij de mensen aan tafel om gezellig mee te eten. Mooi dat het uitzendbureau mij niet volgens strakke regels laat werken, ze hebben voor mij min of meer een uitzondering gemaakt.
Je wilt graag iets kwijt over bouwtechnieken die verloren gaan?
Dat klopt. Vroeger wist men in de bouw en de architectuur ondanks simpele technieken en de beperktheid van materialen toch de natuurkrachten heel goed op te vangen. Niet loodrecht iets maken maar juist door een bolling of een holling mee te geven werden krachten dusdanig overgebracht op de fundering dat bijvoorbeeld een boerderij er 200 jaar na dato nog steeds staat. Dit terwijl de gebinten los staan op de poer of step zonder verankerd te zijn. Optisch gezien waren de bouwvakkers kundig genoeg om met de esthetische uitstraling mee te gaan.
Vind je dat jammer?
Tegenwoordig gaat het steeds meer van recht toe, recht aan. Daar heb ik weinig mee, hoewel de evolutie gewoon verder gaat. De mensen zijn praktischer geworden met hun huis, de verwachtingen zijn ook anders. Ik houd meer van het oude.
Zoals de gulden snede bijvoorbeeld, een techniek die door de eeuwen heen ook bijna is verdwenen. Een piramide is een voorbeeld van een gulden snede. Alles werd uitgedokterd. Pythagoras was ook iemand die zich bezighield met de gulden snede. Ongemerkt is hier veel op gebaseerd. Denk aan grote ansichtkaarten en A4-tjes.
Je schijnt ook heel goed te kunnen dichten?
Dichten is gewoon dingen meemaken in het leven. Door bijvoorbeeld teleurstellingen of verbittering te proeven groeien gedichten vanzelf uit de pen. Soms kun je de verhalen niet direct kwijt, ik symboliseer ze dan in een gedicht. Door de gedichten vind ik een luisterend oor, mensen voelen daardoor dingen die diep in mij zitten. Sinterklaasgedichten zijn niet aan mij besteed, er moet gevoel in zitten. Met het dichten ben ik ongeveer op mijn 35e begonnen.
Onlangs overleed onze dorpsgenoot Mark van Vliet. N.a.v. zijn dood schreef ik onderstaand gedicht. Deze is ook in ons dorpsblad ’t Wierblad terechtgekomen, met toestemming van Mark zijn vrouw. Hier werd door dorpsgenoten positief op gereageerd:
Lintje regen
(Opgedragen aan Marc van Vliet)
Huilen janken met dikke tranen
Niet voor jou, voor mijn omgeving niet
wel binnendeurs
dat is voor mij, dat is mijn verdriet
buiten hou ik mij tuk
daar wil ik vrolijk zijn
maar m’n geluk is mijn juk
in onderdruk, ik onderdruk
met een gespleten persoonlijkheid
want de schijn is het venijn
en dat doet pijn – dat doet pijn
krijg ik soms die aandacht toch
na het lintje, regent het nog!
(Riks, 19-02-2015)
Komt er naar aanleiding van dit gesprek nog een gedicht bij je boven?
Nee, maar dat komt omdat ik nu pas de vragen zie. Ik had wel je mail gelezen maar niet de bijlage!
Wat zijn de hoogte- en dieptepunten uit je leven?
Ik wil over mijn privéleven niets kwijt in het openbaar.
Nog leuke anekdotes?
Ik ken ontzettend veel leuke stukjes maar ik weet niet of mensen het wel waarderen als ik die verhalen aan jou vertel. Daarbij is het ook in dit geval jammer dat ik de vragen nu pas zie. Anders had ik er beter over na kunnen denken en was ik beter voorbereid geweest. Ik denk dat mij morgen weer van alles te binnen schiet maar daar heb jij nu natuurlijk niet zo heel veel aan.
Mijn moeder zei altijd, als iets niet goed ging: “Alles komt ooit wel weer goed terecht, behalve de rug van apotheker Job van der Woude. Want die is zo krom, daar valt niets meer aan recht te breien.”
“Kai oet Steem liep met zijn maat/collega door de landerijen van de boer en merkte op: “Wat binnen er in Steem toch een bult vrouwluu met buik veuroet.” Zijn maat komt na enig nadenken maar met 2 namen op de proppen: dai en dai. “Hebben ze bie die bult op rug zitt’n den?!”. Vrouwen met de buik vooruit, zijn zwangere vrouwen.
Je bent verknocht aan Westeremden?
In zekere zin wel, ik heb nooit spijt gehad dat ik hier naar toe verhuisd ben. Het dorpje is zo klein dat iedereen van elkaar weet wanneer ze elkaar nodig hebben. Er is geen groepjesvorming. We hebben elkaar nodig en dat werkt!
Nog tijd voor hobby’s?
Nee, ik heb verder geen hobby’s. Timmeren is mijn passie en daar vul ik mijn dagen mee.
Waar mogen ze je ’s nachts voor wakker maken?
Voor een mooie vrouw.
Waar staat Rikkert Ettema over 10 jaar?
Realistisch gezien zit ik dan in de AOW want dan ben ik bijna 70 jaar. Ik hoop dat ik dan van mijn oude dag mag genieten. Ik denk dat ik tegen die tijd niet meer vol met plannen zit.
Wil je verder nog iets kwijt?
Het leven: de kraters maken de maan! Je wilt nog meer? Overdaad schaadt! Hoe ben je trouwens aan die titel gekomen, er zijn meer armen dan benen? Heb je die van mij gehoord ergens op De Grote Markt in Groningen na afloop van de TT? Het zou maar zo kunnen maar ik dacht altijd dat ik er een vraag van gemaakt had. Waarom zijn er meer armen dan benen? Maar dit vind ik ook wel goed klinken! Moet je nog een mixje? Alleen cola? Dat is verstandig als je straks weer met de auto naar huis moet. Zelf neem ik wel even een whiskey hoor….. Ik vond het gezellig zo!