Zoals altijd vertrek ik weer veel te laat van huis. Met een snelheid waar Marianne Vos jaloers op zou zijn, fiets ik naar het station. Terwijl ik het fluitsignaal van de deuren hoor snerpen spring ik de trein in. Pfff, gered. Op naar Hilversum!
Ik ben op weg naar 2-daagse workshop ‘Een taal erbij’, gegeven door De Kontekst. De workshop ‘Een taal erbij’ richt zich op het visualiseren van de interne en externe werkelijkheid van de cliënt. Door middel van duplo-poppetjes wordt het probleem van de cliënt verbeeld en de innerlijke dialoog zichtbaar gemaakt en gestimuleerd.
Maar waarom nou deze workshop? In juni beëindig ik mijn opleiding ‘Verlies- en Rouwbegeleiding’ aan de Hogeschool voor Geesteswetenschappen in Utrecht. Een prachtige opleiding, gericht op het begeleiden van mensen die met allerlei vormen van verlies te maken krijgen; door dood, scheiding, verlies van werk of bijvoorbeeld verlies van gezondheid. Tijdens de module ‘Kinderen & Rouw’ tipte een docent deze workshop. Eindelijk komt het er nu van deze te volgen. Ik ben benieuwd!
De workshop wordt gegeven in een kerk. Binnen ontmoet ik veel dames en warempel, ook één man! Wat een held… Tijdens het voorstelrondje voel ik me erg groen; mijn medecursisten zijn allemaal werkzaam in de hulpverlening. Zo zitten er GZ-psychologen, ambulante hulpverleners, gezinstherapeuten, noem het maar op!
De workshop wordt gegeven door Ady van Doornik, systeemtherapeut, met een jarenlange ervaring als gezinstherapeut bij een GGZ instelling. Vol vuur vertelt Ady over de methodiek van ‘Een taal erbij’. ‘De taal’ is ontwikkeld vanuit het theoretische gedachtegoed van I. Boszormenyi-Nagy, een Hongaars-Amerikaanse psychiater en gezinstherapeut, dat uitgaat van een kontekstueel mensbeeld, waarin de begrippen relationeel en intergenerationeel centraal staan. Door middel van duplo-poppetjes en ander materiaal wordt het probleem van de cliënt verbeeld en de innerlijke dialoog zichtbaar gemaakt en gestimuleerd. Relaties in het heden kunnen bekeken worden door de beleving van de cliënt concreet op tafel te zetten. Tegelijkertijd wordt het verleden erbij geplaatst, vanwege de onontkoombare verbondenheid tussen het hier en nu en de geschiedenis.
Dit klinkt allemaal heel abstract en theoretisch, maar Ady maakt het allemaal heel duidelijk met behulp van haar duplo-poppetjes. Terwijl ze vertelt pakt ze achteloos wat poppetjes uit een koffer vol duplo die naast haar staat. Ze vertelt bijvoorbeeld over een vechtscheiding en zet een mannetje en een vrouwtje tegenover elkaar neer. In het midden zet ze een kind. Ze doet er twee elastieken omheen en laat het vader- en moederpoppetje aan het elastiek trekken. Het duplo-kind vliegt onaangenaam heen en weer. “Kijk”, zegt ze, “zo maak ik voor ouders inzichtelijk wat ze hun kind aandoen met hun geruzie.” “Vaak helpt dat al wat en schrikken ze zich dood.” Maar Ady gaat verder, want waar komt het gedrag van de ouders vandaan? Ze stelt nog meer poppetjes op, die het gezin van herkomst van de ouders voorstellen. Zo wordt inzichtelijk wat ze zelf hebben meegekregen uit hun thuissituatie en hoe ze dit weer inzetten in hun eigen situatie.
Uitgangspunt hierbij is: hoe heb jij je als kind ‘moeten’ gedragen in het gezin? Heb je je aan moeten passen? Heb je bijvoorbeeld de rol van de ouder moeten spelen? Heb je moeten bemiddelen tussen gezinsleden? Hoe was de dynamiek in het gezin tussen ouders, broers en zusjes? Hoe zag jullie systeem eruit? Kortom, welke aanpassingen heb jij moeten doen om te kunnen functioneren binnen dit systeem? En in hoeverre heeft dit de verbinding met je eigen kern beschadigd? En hoeveel van dit aangepaste gedrag zet je nog steeds in?
Het mooie van deze methode is dat het nooit over schuld gaat. Soms worden dingen onbewust al generaties lang doorgegeven. Die rottige vader bijvoorbeeld had hoogst waarschijnlijk zelf ook een rottige vader, die moeder die nooit ergens over praat heeft dat thuis waarschijnlijk ook nooit geleerd. Waar het uiteindelijk om gaat is dat je met de poppetjes de dynamiek en patronen helder maakt en ziet welk aangepast gedrag je als kind bent gaan ontwikkelen, zodat je nu vanuit je volwassen stuk kunt kiezen of je dat wilt veranderen of niet. Bovendien wordt de ‘schade’ die er bij je is ontstaan, ook gezien als een enorme schatkist. Heb jij bijvoorbeeld altijd de bemiddelaar moeten spelen in je gezin? Grote kans dat je dan een uitstekend mediator bent in je huidige bestaan.
Door deze systemen met duplo-poppetjes op te stellen heb je letterlijk een taal erbij. Samen met de cliënt maak je het systeem inzichtelijk. Het staat letterlijk op tafel. Vooral bij mensen die heel rationeel zijn en alles met hun verstand benaderen is dit een prachtige methode, omdat het ze rechtstreeks naar hun gevoel brengt. Met de poppetjes structureer je de soms verwarrende werkelijkheid van de cliënt. Bovendien kan hij erkenning krijgen voor zijn leed; niet alleen met woorden maar ook door er samen naar te kijken. De meerwaarde hiervan is dat het beeld langer op het netvlies blijft hangen, dat therapeut en cliënt zich samen kunnen buigen over wat er te zien valt en dat opstellingen die de cliënt samen met de therapeut gemaakt heeft ook veranderd kunnen worden.
De volgende dag moeten we in tweetallen zelf aan de gang. Ik mag eerst als therapeut aan de slag. Ik vind het best spannend, maar al snel merk ik hoe makkelijk je met de poppetjes tot een gesprek komt. De tijd vliegt voorbij en na drie kwartier heb ik mijn ‘cliënt’ nieuwe inzichten kunnen verschaffen, waar zij mee verder kan. Ik ben ongelooflijk verrast over wat ik net teweeg heb gebracht met mijn duplo-poppetjes! Dit is ook zo bruikbaar in de Verlies- en Rouwbegeleiding die ik straks wil gaan geven. Ik heb echt ‘een taal erbij’ in mijn hulpverlening!
Na twee intensieve dagen sluiten we de workshop af. Moe maar voldaan keer ik huiswaarts. Met een schalks oog kijk ik thuis naar het duplo van mijn zoon Bram. Ik hoop dat hij snel aan Playmobiel toe is…
(Barbara Ennik, geboren op Toornwerd, opgegroeid in Huizinge, woont tegenwoordig in Haarlem. Daar werkt zij als communicatie consultant voor het Anna Frank Huis.)