Het boerenleven is je met de paplepel ingegoten?
Dat klopt, ik ben 53 jaar geleden op een boerderij hier even verder op in Oosterburen geboren en ben daar tot mijn 32e jaar actief geweest met het verbouwen en drogen van groenten en granen. In 1993 ben ik er mee gestopt. De combinatie verbouwen, verwerken en drogen werkte niet meer, het perspectief was slecht. Alles kwam altijd ook samen en je kunt maar op 1 plaats tegelijk zijn. Daarbij was je altijd afhankelijk van het weer.
Was je zelf vroeger ook druk bezig op de boerderij?
Ik hield mij inderdaad bezig met alle voorkomende werkzaamheden. Het landwerk, de oogst, het droogwerk, alles wat er bij kwam kijken. In 1990 zijn mijn ouders naar Middelstum verhuisd, mijn moeder leeft nog steeds en woont aan de Onno van Ewsumlaan.
Het was best wel een intensieve tijd als ik er nu zo op terugkijk. Door de week was je bijvoorbeeld druk aan het drogen om vervolgens in het weekend weer druk op het land bezig te gaan. Ik ben nog een tijdje alleen met graan verbouwen door gegaan maar de omzet werd steeds minder.
Het mousen strupp’n was vroeger wijd en zijd bekend in de omtrek?
Dat klopt, heel veel jeugd uit Middelstum en omstreken is bij ons op de boerderij actief geweest. Ik denk al met al wel zo’n 500 kinderen in de leeftijd van 13 tot 16 jaar. De werkzaamheden begonnen meestal in de eerste week van augustus. De kinderen moesten meestal rond de 20e augustus weer naar school en konden dan mooi 2 a 3 weken op de land meehelpen.
Mijn vader is in 1955 begonnen met het verbouwen van boerenkool. Na het plukken en drogen ging de kool toen nog rechtstreeks naar de winkels hier in de omgeving, o.a. naar Siegers en Hoeksema. Later kreeg de Duitse grootkeuken lucht van onze kolen. Veel bedrijven die een eigen keuken hadden, kwamen bij ons het gedroogde boerenkool ophalen. In de zeventiger jaren werd het eindproduct ook veel gebruikt als hondenvoer, in de vorm van hondendiners.
Het struppen (= plukken) van de mousen (= kolen) leverde een veel betere kwaliteit op dan wanneer de oogst machinaal verwerkt werd. De plukkers hielden het gele blad er uit. Wij regelden zelf de opslag van het eindproduct op de boerderij. Wanneer de prijzen van de boerenkool slechter werden, gingen we in september ook wel bezig met appels drogen. Deze kochten we dan in op de veiling in Geldermalsen.
In 1984 beleefden we een absoluut topjaar. We zijn toen op 1 augustus begonnen om uiteindelijk op 15 december met de droogwerkzaamheden te stoppen. In die 4,5 maand waren we dag en nacht bezig om de oogst te verwerken, het was best wel afzien voor het personeel. Toen het seizoen afgesloten was, hebben we nog een groot feest op de boerderij gegeven.
Hoelang is de familie Rooda actief geweest in de boerenkool?
Ik denk al met al zo’n 40 jaar. Mijn vader is begonnen in de kruiden en droogde onder andere pepermunt, dille en maggi. Halverwege de jaren ’50 werd er dus overgeschakeld naar de boerenkool.
In die tijd zijn er heel veel mensen uit Middelstum e.o. werkzaam geweest op het bedrijf?
Dat klopt, hele generaties zijn hier aan het werk geweest. De drogers waren doorgaans wat oudere mensen maar ook wel schoolverlaters die tijd moesten overbruggen voordat ze in militaire dienst gingen. Het struppen gebeurde altijd door middelbare schoolkinderen. En dat leverde best wel veel geld op hoor voor die tijd.
De snelle baanplukkers gingen soms wel met 300 gulden in de week naar huis. Een vol kistje leverde 75 cent op. Snelle mannen als Pieter Ruiter en Ronnie Medema regelden soms zelfs extra mankracht om lege kistjes aan te slepen. Ronnie’s jongere broertje Jeroen werd hier bijvoorbeeld voor gecharterd.
Vrijdag was altijd uitbetaaldag. We stopten doorgaans om 14.00 uur en dan mochten de plukkers één voor één bij mijn vader komen om het geld in ontvangst te nemen. De ondernemers als Kalke van het snoepwinkeltje, Hazekamp, Rustema en Arends hadden daar dan weer profijt van want sommigen zetten hun geld direct om in allerlei spullen.
Bij mijn weten is er nooit echt gefraudeerd. Wij lieten Tjab Uffen wel eens een uurtje plukken om te zien wat haalbaar was per uur. Wanneer Tjab vanuit de drogerij signaleren kreeg dat de kistjes niet helemaal gevuld waren of te veel stronken bevatten dan ging hij strenger controleren. Dan ging hij bijvoorbeeld maar zo in een kist staan waardoor er natuurlijk veel meer in kon. De kinderen waren dan weer gewaarschuwd. Tjab, Koos Hoeksema en Gert Frieling behoorden tot de controleurs en moesten er voor zorgen dat de kisten op de boerderij kwamen. Een prachtige tijd wanneer ik er zo op terugkijk…
Er zijn vast nog wel leuke anekdotes uit die tijd te vertellen?
We waren eens bij boer Jensma aan het werk, ’s nachts sperziebonen plukken voor de conservenindustrie in het zuiden. Groot materieel was aangerukt, 2 plukmachines, een hoogkeeper en 2 containervrachtwagens. Toen we bij het perceel aankwamen en wilden starten, begon het enorm te hozen en te onweren. Vrouw Jansma bood toen hun logeerkamer aan en soep en brood want de werkzaamheden konden niet doorgaan.
De dag er na was het beter weer en konden we weer verder. ’s Avonds verkasten we naar een andere locatie toen een boerin het veld op kwam met het verzoek het niet meer zo laat te maken als gisteravond. Waarop één van de chauffeurs opmerkte: “Als u zich vannacht eenzaam voelt dan wil ik wel bij u komen liggen hoor!” Bij ons biggelden de tranen over de wangen van het lachen maar zij wist niet hoe snel ze weg moest komen. We hebben haar ook niet weer gezien…
Zoals eerder opgemerkt werd er eigenlijk nooit gefraudeerd. Toch heeft Tjab eens 2 personen moeten verwijderen. Zij deden 2 keer zoveel kistjes per uur als de rest, het ging om onwaarschijnlijke aantallen. Volgens mij hadden ze er stronken bij in gestopt. Tjab heeft ze toen van het land gestuurd, ze hoefden niet weer te komen!
Even later kwam hun moeder aanzetten, met de vraag waar Tjab wel niet mee bezig was. Tjab is toen naar mijn vader gegaan met de mededeling: “Er stoat een verrektese rotwief op het land!” Mijn vader heeft toen met haar gepraat en haar verteld dat wanneer Tjab dit geconstateerd had, dat het dan ook wel zou zijn. Om haar daarna vriendelijk doch dringend te verzoeken het land te verlaten en niet meer terug te komen!
Inmiddels ben je een andere richting ingeslagen?
Ik ben nu inderdaad als zzp-er werkzaam en verricht zeer diverse werkzaamheden. Zo breng ik op provisiebasis kopers en verkopers van landbouw- en groenteverwerkingmachines tot elkaar. Ook word ik regelmatig door mijn connecties uit Duitsland gevraagd om in goedkope productielanden als Iran, Bulgarije, Polen, Oezbekistan of Rusland, groenten te drogen. Ik zit dan maar zo 2 tot 4 weken achtereen in het buitenland.
Daar maak je ook ongelovige dingen mee. Zo liggen er in de hoofdstad van Oezbekistan, Taskent, in de winter talloze alcoholisten op straat in de bittere kou. Toen ik aan mijn tolk vroeg of hier opvang voor geregeld was, kwam hij met de volgende schokkende mededeling: “Veel van deze mensen vriezen ’s nachts dood en worden de dag er op van straat gehaald…”
Ik was ooit eens voor een Duitse firma die handelt in soep en pizzabodems, courgettes aan het drogen in San Markant, een stad 300 km. ten zuiden van Taskent. Vlak bij de fabriek in de buurt overleed ’s nachts een man. Volgens de islamitische traditie moet hij voor de volgende zonsondergang begraven zijn.
Binnen een tijdsbestek van 6 uur hadden de mannen een kist in elkaar getimmerd, een gat gegraven, een afscheidsdienst georganiseerd, die door de mannen en de vrouwen gescheiden werd bijgewoond, om de man vervolgens op het kerkhof te begraven. Daarna volgden nog 3 dagen van rouw.
Ook heb ik onlangs in Bulgarije gezeten om siepels te drogen. Daar waren 200 vrouwen bezig om de siepels te schillen. Is het niet gemakkelijker om een uienschilmachine aan te schaffen, zo vroeg ik? “Wanneer een vrouw ziek is, dan is er wel een vervangster. Maar wanneer een machine stuk is, dan houd alles op”, aldus de opzichter. En dan het eten daar. Ze hebben daar in restaurants blokjes hart, longen en lever. Niet te eten. Gelukkig is het Big Mac menu overal te verkrijgen.
Momenteel ben ik druk in de weer in de Eemshaven voor Google, voorbereidingen treffen voor de bouw van de datacenter. Ook heb ik 2 jaar voor de Nuon gewerkt als magazijnmedewerker, 1 jaar bij NAM Zuidwending voor de bouw van een aardgasbuffer. Dit voorjaar heb ik vogelnesten opgespoord bij het Dannemeer tussen Schildmeer en Groningen. Ook ben ik bij de brandherstelwerkzaamheden geweest bij de zuivelfabriek in Gerkesklooster. In de augustusmaand ben ik altijd bezig op de combine voor Loonbedrijf Buitenkamp te Winneweer. Een beetje het ‘back to my roots gevoel’. Zeer breed inzetbaar dus.
Maar je woont nog wel steeds in Oosterburen?
Klopt, ik heb mijn hele leven in Oosterburen gewoond, hier inmiddels al weer 20 jaar. Ik ben de vrijheid gewend, mijn honden ook. De bijbehorende schuren zijn verhuurd voor opslag van caravans en enige ondernemers gebruiken ze als opslagruimte.
Nog tijd voor hobby’s?
Op dit moment heel weinig, ik werk inclusief de zaterdagen 50 uur in de Eemshaven. ’s Avonds ben ik druk in de weer met machinebemiddeling. Wel heb ik een zolder vol met elektrische treinen, heb ik veel schik aan mijn honden en ben graag bezig in onze groentetuin.
Waar mogen ze je ’s nachts voor wakker maken?
Helemaal nergens voor. Ik kan wel zeggen voor stamppot mouse maar dat klinkt ook zo afgezaagd…
Waar staat Jan Willem Rooda over 10 jaar?
Graag ga ik rustig zo op dezelfde manier verder met alles wat op mijn pad komt. Met handelen als er geen andere werkzaamheden zijn, met de constructie en bouw van machines en de handel er in.
Wil je verder nog iets kwijt?
Ik heb inmiddels veel van de wereld gezien maar zou graag nog een keer beroepsmatig naar China willen, dat lijkt mij prachtig. Ook zou ik niet zo lang geleden naar Peru gaan op werkvakantie, werkzaamheden verrichten met een appelschilmachine maar dit ketste op het laatste moment af.
Je maakt indrukwekkende dingen mee in het buitenland. De trip naar Iran was ook zo bijzonder. De mensen kennen daar op werkgebied geen stress, wat vandaag niet komt, gebeurt morgen of overmorgen wel. Rusland is zo corrupt en er is veel criminaliteit. Je maakt wat mee in verre oorden.